[massagewarsaw]

Ocena natężenia dolegliwości bólowych oraz jakości samopoczucia osób po 50 roku życia posiadających i nie posiadających psa

Myśliwiec A, Knapik A, Saulicz E, Kuszewski M, Wolny T, Poledniok T

Journal of Ecology and Health, 2012 Jul-Sep; XVI-3(93): 146-148

Streszczenie

Wstęp.

Około 80% populacji w wieku poprodukcyjnym miewa problemy zdrowotne ze
strony różnych narządów. Dolegliwości te nasilają się wraz z wiekiem, kiedy to człowiek
ulega bradykinezji, pojawia się lęk przed podejmowaniem aktywności fizycznej, a w
konsekwencji nadwaga, cukrzyca, choroby układu krążenia i inne schorzenia ustrojowe.

Postanowiono zbadać, czy osoby posiadające psa, cechują się lepszym samopoczuciem oraz
mniejszymi dolegliwościami bólowymi kręgosłupa w porównaniu z osobami nie
posiadającymi psa.

Materiał i metody.

W badaniach wzięło udział 100 osób w wieku od 50 do 81 lat, mieszkających w Piekarach Śląskich będących na emeryturze lub rencie, nie
pracujących zawodowo, deklarujących swój stan zdrowia jako dobry, nie zgłaszających
żadnych chorób przewlekłych. Osoby uczestniczące w badaniach zostały poproszone o
wypełnienie kwestionariusza ankiety, w którym zapytano o płeć, wiek oraz o własną ocenę
samopoczucia.

Pacjent zaznaczał na osi miejsce, które najbardziej odpowiadało jego
odczuciom. Wartość 0%, odpowiadała ocenie samopoczucia na najgorszym do wyobrażenia
poziomie, zaś wartość 100%, odpowiadała sytuacji idealnej. Kolejnym obszarem badania było
natężenie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w szyjnym i lędźwiowym odcinku
kręgosłupa, w oparciu o kwestionariusz Oswestry.

Wnioski.

Osoby posiadającej psa wskazały na lepsze samopoczucie niż osoby nie posiadające psa. W grupie osób posiadających psa
stwierdzono niższe natężenie dolegliwości bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa w
porównaniu z osobami nie posiadającymi psa.

Wstęp

Około 80% populacji w wieku poprodukcyjnym miewa problemy zdrowotne ze strony
różnych narządów [1,2,3,4]. Dolegliwości te nasilają się wraz z wiekiem, kiedy to człowiek
ulega bradykinezji, pojawia się lęk przed podejmowaniem aktywności fizycznej, a w
konsekwencji nadwaga, cukrzyca, choroby układu krążenia i inne schorzenia ustrojowe.

Proces starzenia się europejczyków nazywany „siwieniem kontynentu” wywołuje coraz
większe potrzeby mobilizowania społeczeństwa do aktywnego trybu życia dla jak
najdłuższego utrzymania własnej sprawności fizycznej na optymalnym poziomie, czyli takim,
który nie wymaga wsparcia ze strony opieki zdrowotnej czy też społecznej [5].

Obecnie, aż 6 milionów Polaków przekroczyła 65 rok życia. Wydłużyła się również długość życia
mężczyzn do 70,7 lat i kobiet do 79,2 lat [6]. To starzenie się populacji, w ciągu najbliższych
lat może doprowadzić do zwielokrotnienia wydatków na opiekę zdrowotną, zmniejszenia
dostępności do niej i w konsekwencji do obniżenia jakości świadczeń.

Podejmowana aktywność fizyczna dotyczy głównie pracy zawodowej i czynności
życia codziennego, które z kolei w związku z rozwojem cywilizacji i technologii ulegają
stopniowemu zubożeniu. Sytuacja taka, prowadzi do swoistego antagonizmu, w którym
samoświadomość dobrobytu utożsamiana jest z bezruchem i konsumpcją [7].

Dla wielu państw, poszukiwania sposobu na rozwiązanie tego problemu, stały się działaniem
priorytetowym. Tworzone są Kluby Seniora, Uniwersytety Trzeciego Wieku, ośrodki
rekreacyjne dla osób w różnym wieku oferujące zajęcia taneczne, jogę, turystykę, zajęcia
ruchowe. Nasuwa się w tym miejscu pytanie, czy oferta ta, może stwarzać polaryzację dla
poczucia niepełnosprawności, starości, zniedołężnienia, czy też zwykłego lenistwa
ruchowego.

Sytuacja taka tworzy konieczność do poszukiwania przez wykwalifikowanych
specjalistów z zakresu aktywności przystosowanej, takich form aktywności fizycznej, które
po pierwsze będą dostępne dla osób w wieku emerytalnym lub na rencie, po drugie zaś, będą
stanowić ciekawą ofertę, nakłaniającą do podejmowania aktywności fizycznej.

Dolegliwości bólowe kręgosłupa są jedną z najczęstszych, bo dotyczącą aż 80%
populacji, przyczyną pogorszenia się naszego samopoczucia. Stanowią też jedną z głównych
przyczyn zgłoszenia po poradę medyczną [3]. Spowolnienie ruchowe do którego dochodzi w
naszym życiu wraz z wiekiem, doprowadza do stopniowego pogorszenia jakości funkcji
motorycznych i wydolności organizmu [8,9,10]. Regularne podejmowanie aktywności
fizycznej w sposób istotny poprawia nie tyle samopoczucie, które właściwie jest
warunkowane brakiem dolegliwości, ale również poprawia ogólną sprawność organizmu [11].

Aktywizacja układu mięśniowego, utrzymanie jego sprawności zarówno w zakresie
elastyczności, jak i kontroli motorycznej może uchronić narząd ruchu przed konsekwencjami
wynikającymi z hipokinezji [9,10]. Kluczowym czynnikiem jest tutaj utrzymanie równowagi
czynnościowej pomiędzy wszystkimi trzema systemami odpowiedzialnymi za utrzymanie
stabilności kręgosłupa, czyli biernego, czynnego i kontrolnego [12]

To, że pies jest nazywany najlepszym przyjacielem człowieka, znane jest od pokoleń.
Jego funkcjonowanie w środowisku ludzi zamykało się zarówno w zakresie ochrony
domostwa, obrony i polowania, jak również przy zabawie i bezpośredniej pomocy
człowiekowi, czego najlepszym przykładem są psy przewodnicy dla osób niewidomych.

Psy zostały zaadaptowane do terapii dzieci i dorosłych z różnorodnym stopniem
niepełnosprawności intelektualnej, ruchowej, sensorycznej czy też afektywnej. Obecność psa
w domu, stawia przed jego właścicielem szereg obowiązków. Pojawia się konieczność
spacerów, częstszego sprzątania, przygotowywania jedzenia. Pies mobilizuje również do
opieki lub zabawy.

Podejmując tak określone obowiązki względem psa, a równocześnie zalety wynikające
z jego posiadania, postanowiono zbadać, czy osoby posiadające psa, cechują się lepszym
samopoczuciem oraz mniejszymi dolegliwościami bólowymi kręgosłupa w porównaniu z
osobami nie posiadającymi psa.

Materiał i metodyka

W badaniach wzięło udział 100 osób w wieku od 50 do 81 lat, mieszkających w
Piekarach Śląskich będących na emeryturze lub rencie, nie pracujących zawodowo,
deklarujących swój stan zdrowia jako dobry, nie zgłaszających żadnych chorób przewlekłych.

Do badań włączono tylko te osoby, który nie uczestniczyły w żadnych regularnych formach
aktywności ruchowej. Kryterium włączenia do badań był wiek powyżej 49 roku życia i stan
zdrowia pozwalający na samodzielne i aktywne podejmowanie aktywności życia
codziennego. Do badań nie zostały włączone osoby, które z powodu długotrwałej choroby,
miały utrudnioną samodzielną egzystencję i wynikający z tego naturalnie słabszy stan
zdrowia.

Wszystkie osoby zakwalifikowane do badań podzielono w sposób celowy na dwie
grupy. Do grupy pierwszej (I), włączono 50 osób, 27 kobiet (54%) i 23 mężczyzn (46%) o
średniej wieku 61,04 lat (SD=8,58; 50-78) posiadających w domu psa od co najmniej 5 lat,
zaś do grupy drugiej (II), 50 osób, 28 kobiet (56%) i 22 mężczyzn (44%) w wieku 64 lat
(SD=7,96; 51-81) nie posiadających psa. Zarówno w wiek badanych, jak i liczebność obu płci
w obu grupach charakteryzowała się homogenicznością.

Wszystkie osoby wyraziły zgodę na udział w badaniu, zostały poinformowane o jego
przebiegu i możliwości rezygnacji w dowolnym momencie.

Osoby uczestniczące w badaniach zostały poproszone o wypełnienie kwestionariusza
ankiety, w którym zapytano o płeć, wiek oraz o własną ocenę samopoczucia. Pacjent
zaznaczał na osi miejsce, które najbardziej odpowiadało jego odczuciom. Wartość 0%,
odpowiadała ocenie samopoczucia na najgorszym do wyobrażenia poziomie, zaś wartość
100%, odpowiadała sytuacji idealnej.

Kolejnym obszarem badania było natężenie dolegliwości bólowych zlokalizowanych w szyjnym i lędźwiowym odcinku kręgosłupa, w
oparciu o kwestionariusz Oswestry [13,14,15,16]. Po przeprowadzonym badaniu
ankietowym, dokonano pomiaru masy i wysokości ciała

Uzyskane wyniki zostały poddane analizie statystycznej. Obliczono średnią
arytmetyczną, odchylenie standardowe, wyznaczono wartości minimalne i maksymalne.

Poziom istotności różnic danych biometrycznych pomiędzy grupami obliczono testem
t-studenta, zaś z uwagi na rozkład pozostałych wyników odbiegający od rozkładu
normalnego, wykorzystano nieparametryczny test U Manna Whitneya. Do oceny
homogeniczności grupy w zakresie ilości płci, zastosowano test chi2

. Analizy statystyczne
wykonano przy użyciu programu Statistica 9.0.

Wyniki

Zestawione w tabeli 1 wyniki pomiarów masy i wysokości ciała nie wykazały
istotnych różnic statystycznych. Dla obu badanych parametrów wartość p>0,05.
Wysoką znamienność statystyczną (p<0,004) uzyskano w analizie oceny
samopoczucia osób w obu grupach. W grupie I, pacjenci wskazali wartość 76,76%
(SD=22,41; 20-100), zaś w grupie osób nie posiadających psa 61,62% (SD=26,14; 5-100).

Poza różnicą wynoszącą 15,14%, na uwagę zasługuje fakt, że aż 3 osoby (6%) w grupie osób
nie posiadających psa, oceniły swoje samopoczucie niżej, niż minimalna wartość oceny w
grupie osób posiadających psa.

Analiza wyników uzyskanych w kwestionariuszu Oswestry dla szyjnego odcinka
kręgosłupa, wskazała mniejszą o 16,6% wartość (7,6 punktu) w grupie I w porównaniu z
grupą II (9,12 punku). Poziom istotności tej różnicy obliczony za pomocą testu U Manna
Whitneya nie wykazał jednak znamienności statystycznej. Uzyskane wyniki szczegółowe
zestawiono w tabeli 2.

W ocenie dolegliwości bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa, podobnie jak w
przypadku odcinka szyjnego, grupa osób posiadających psa oceniła swoje dolegliwości
bólowe na poziomie niższym o 17,41% niż grupa osób bez psa. W grupie I, średnia
uzyskanych wyników wyniosła 6,64 punktu, zaś w grupie II, 8,04 punktu. Jednak również w
tym przypadku, wyniki te, nie zostały potwierdzone istotności statystyczną.

Jedynym pytaniem zawartym w kwestionariuszu Oswestry dla lędźwiowego odcinka kręgosłupa,
którego poziom istotności wyniósł p=0,01, było pytanie 1, dotyczące natężenia dolegliwości
bólowych zlokalizowanych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Badani z grupy I, ocenili
swoje dolegliwości na średnio na 0,4 punktu, zaś w grupie II na 0,82. Szczegółową analizę
przedstawiono w tabeli 3.

Dyskusja

Podejmowanie aktywności fizycznej osób w każdym wieku, a w szczególności osób
starszych, powinno w obecnych czasach znajdować coraz więcej orędowników. Jej nie
wysokie koszty powodują, że może być ona powszechna i skuteczna. Jej wpływ podnosi
sprawność organizmu nie tylko w sferze fizycznej, poprawiając jakość funkcjonowania
poszczególnych narządów ruchu, ale również w obszarze psychicznym [2,4,11,17].

W badaniach, na pierwszy plan wysuwa się przekonanie osób starszych o ich lepszej
samoocenie. Ta wysoka samoocena zdrowia warunkowana dobrą kondycję psychiczną oraz
rzeczywisty brak chorób, przyczyniają się do zdecydowanie mniejszej konieczności
hospitalizacji osób prowadzących aktywny tryb życia w porównaniu z osobami nie
aktywnymi [18, 19, 20]. Osoby podejmujące aktywność fizyczną identyfikują swoje
samopoczucie na wyższym poziomie, rzadziej określając się jako osoby niepełnosprawne.

Tutaj też podkreślając, że głównym czynnikiem generującym poczucie ograniczenia funkcji,
jest ból, najczęściej zlokalizowany w lędźwiowym odcinku kręgosłupa [21]. W
przeprowadzonych badaniach nie uzyskano jednoznacznych wyników świadczących o tym,
że fakt podejmowania aktywności fizycznej indukowany posiadaniem psa wpływa na wartość
natężenia dolegliwości bólowych, zwłaszcza w odcinku szyjnym kręgosłupa.

Sytuacja taka może być powodem do zadania pytania, czy sam fakt podejmowania aktywności fizycznej wystarczy aby wpływać pozytywnie na wszystkie parametry funkcjonalne.

Paradoksalnie może okazać się że nie, gdyż istotna może być również jej jakość, warunkowana sprawnością mięśni antygrawitacyjnych i stabilizujących. Taki stan rzeczy obejmuje więcej aspektów ruchowych. Zdaniem autorów, będących fizjoterapeutami z wieloletnim stażem, informacja pacjenta, że zakupił sobie kijki do nornic-walkingu, rower, steper, orbitrec czy też inne urządzenia do tzw. samodzielnego treningu lub też systematycznie chodzi na pływalnię
powinna napawać optymizmem, jednak nie zawsze jest informacją świadczącą wyłącznie o
wspomaganiu terapii. Źle wykonywana, może być nieskuteczna, spowalniająca lub wręcz
pogarszająca stan zdrowia. Nasuwa się tutaj wniosek, aby osoby rozpoczynające
podejmowanie aktywności fizycznej skonsultowały wskazania i określiły jakość jej
wykonywania.

Pogodna, zdrowa i samodzielna starość jest niewątpliwie celem oczekiwań wszystkich
mieszkańców ziemi. Różne badania wskazują, że osoby starsze chętnie podejmują oferowane
im różnorodne formy aktywności, jednak niestety należy przypuszczać, że część tych badań,
przeprowadzona jest w miejscach, gdzie osoby starsze pojawiły się właśnie dlatego, że
poszukiwały aktywności. Szczególną uwagę należy więc zwrócić na te osoby, których
możliwości i poziom oczekiwań nie pozwalają, na aktywne poszukiwanie dostępnej oferty.

Jednym z istotnych celów przeprowadzonych w pracy badań, było dotarcie do takich
pacjentów, którzy nie byli nigdzie zrzeszeni, ani nie mieli wypracowanych regularnych
nawyków do podejmowania aktywności fizycznej w formie rekreacji.

Jako podstawowe przeszkody w podejmowaniu aktywności fizycznej, osoby starsze
deklarują zły stan zdrowia (45%), trudności materialne (25%), słabą sprawność fizyczną
uniemożliwiającą jej doskonalenie (25%) [22]. Poszukiwanie aktywności taniej i powszechnej
jest czymś bardzo ważnym. Aby podjąć jakąkolwiek aktywność fizyczną konieczny jest
bodziec który sprawi, że częściej i chętniej będziemy ją podejmować na świeżym powietrzu,
realizując wytyczone cele. Takim właśnie bodźcem, może być pies, jako towarzysz życia
[23].

Wnioski wyłaniające się z wyników różnorodnych badań nie budzą żadnych
wątpliwości. Właściciele psów, regularnie wyprowadzając je na spacer spełniają kryteria
wysiłku o co najmniej umiarkowanym, a czasami nawet o wyższym natężeniu, przez 30 minut
dziennie, przez co najmniej pięć dni w tygodniu. Jedynie jedna trzecia osób nieposiadających
psa, może wykazać się taką częstotliwością i natężeniem aktywności [24]. Dodatkowo, pies
może być czynnikiem redukującym stres związany z samotnością. Zarówno w przypadku
dzieci, jak i osób starszych posiadanie zwierzęcia motywuje do zabawy, której znaczenia nie
da się przecenić.

Podsumowując przeprowadzone badania można stwierdzić, że fakt posiadania psa,
może być czynnikiem wpływającym na zintensyfikowanie aktywności fizycznej osób w
okresie poprodukcyjnym wpływając przede wszystkim na poprawę jakości samopoczucia, jak
i mniejsze natężenie dolegliwości bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Również
większość pozostałych parametrów, które nie uzyskały istotności statystycznej, wskazywały
na korzystniejsze wskaźniki u osób posiadających psa. Można zatem skonkludować, że
posiadanie psa jest ważnym czynnikiem mobilizującym do podejmowania regularnej
aktywności fizycznej.

Wnioski

1. Osoby posiadające psa wskazały na lepsze samopoczucie niż osoby nie posiadające
psa.

2. W grupie osób posiadających psa stwierdzono niższe natężenie dolegliwości
bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa w porównaniu z osobami nie
posiadającymi psa.

Piśmiennictwo

1. Arnold C., Bourassa R., Langer T., Stoneham G.: Doppler studies evaluating the
effect a physical therapy screening protocol on vertebral artery blood flow. Man .
Ther. 2004 Feb; 9(1): 13-21.
2. Broomfield J., Scheida N., Sullivan SM., Chambers L., Kaczorowski J.,
Karwalajtys T.: Recording blond preasure Reading in eldery patients’ charts.
Can. Fam. Physician. 2008;2;54(2):230-231
3. Cote P, Cassidy JD, Carroll L. The epidemiology of neck pain : what we have
learned from our population – based studies, Journal of Canadian Chiropractic
Association 2003; 47(4): 284 – 290.
4. Peralta CA., Hicks LS., Chertow GM., Ayanian JZ.,, Vittinghoff E., Lin F.,
Shlipak MG.: Control of hypertension in adults with chronic kidney disease in
the United States. Hypertension 2005;45:1119-1124.
5. Derejczyk J., Bień B., Kokoszka-Paszkot J., Szczygieł J.: Gerontologia i geriatria w
Polsce na tle Europy – czy należy inwestować w ich rozwój w naszym kraju.
Gerontologia Polska, 2008, 16 (3); 149-159
6. Krzyszkowski J.: Usługi opiekuńcze dla ludzi starych w miejscu zamieszkania w
krajach UE i w Polsce. W: Kowalewski J., Szukalski P.: Starość i starzenie się jako
doświadczenie jednostki i zbiorowości ludzkich. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
2006; 152-153.
7. Marchewka A., Jungiewicz M.: Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w
starszym wieku. Gerontologia Polska 2008, 16 (2); 127-130
8. Falla D, Jull G, Hodges P, Vicenzimo B. An endurance –strength training regime
in effective in reducing myoelectric manifestation of cervical flexor muscle
fatigue in famales with chronic neck pain. Neurophysiol Clin 2006;117: 828 –
837
9. Richardson C., Hodges P., Hides J.: Therapeutical Exercise for Lumbopelvic
Stabilization. A motor Control Approach for Treatment and Prevention of Low Back
Pain. Churchill Livingstone, London, 2001
10. Hodges PW., Richardson CA.: Transversus abdominal and the superficial abdominal
muscles are controlled independently in a postural task. Neurosci Lett. 1999, Apr 16;
265 (2): 91-94
11. Knapik A., Rottermund J., Myśliwiec A., Plinta R., Gruca M.: Aktywność fizyczna a
samoocena zdrowia osób w starszym wieku. Przegląd Medyczny, 2011, IX, 2 vol.9,
2:195-204
12. Panjabi MM.: The stabilising system of spine. Part II: Neutral zone and stability
hypothesis. Journal of Spinal Disorders. 1992, 5: 390-397
13. Fairbank JC, Couper J., Davies JB., O’Brien JP.: The Oswestry low back pain
disability Questionnaire. Physiotherapy. 1980, Aug; 66(8):271-273.
14. Davidson M., Keating JL.: A comparison of five low back disability questionnaire:
reliability and responsiveness. Physical Therapy, 2002, 82 (1); 8-24
15. Fritz JM., Irrgang JJ.: A comparison of a modified Oswestry Low Back Pain
Disability Questionnaire and Quebec Back Pain Disability Scale. Physical Therapy,
2001, 81; 776-788
16. Vemon H., Minor S.: The Neck Disability Index: a study of reliability and validity. J.
Manipulative Physiol. Ther. 1991;14:409-415
17. Gębska-Kuczerowska A.:Ocena zależności między aktywnością a stanem zdrowia
ludzi w podeszłym wieku. Przegląd Epidemiologiczny, 2002, 56; 471-477
18. Thornby M.A.: Balance and Falls In the frail older person: review of the literature.
Top. Geriatry. Rehabilitation, 1995, 11; 35-43
19. Rigler S.K.: Preventing falls in older adults. Hosp. Pract (Minneapolis)1999, 15:34
(8): 117-120
20. Curtin A.J.: Prevention of falls in older adults. Medicine and Health, 2005, 88 (1); 22-
25
21. Sions JM., Hicks GE.: Fear-Avoidance Beliefs are Associated with Disability in Older
American Adults With low back pain. Phys Ther. 2011 Aprill; 91(4): 525-534.
22. Nizioł A.: Turystyka I rekreacja osób starszych w świetle opinii członków
rzeszowskiego Klubu Seniora “Grono” w: Aktywność przez całe życie. Zdrowie i
sprawność studentów pod kontrolą. Zbigniew Barabasz, Emilian Zadarko, PWSZ,
Krosna, 2010
23. Cutt H.E., Knuiman M.W., Giles-Corti B.: Does getting a dog increase recreation
walking? International Journal of Behavioral 2008, 5: 17
24. Reeves M.J., Rafferty A.P., Miller C.E., Lyon-Callo S.L.: The impact of dog walking
on Leisure-time physical activity: Results from a population-based survey of Michigan
Adults. Journal of Physical Activity and health, 2011; 8(3): 436-444