[massagewarsaw]

Dlaczego strzelają nam stawy? Jest nowa teoria - "rozstrzygająca"

Naukowcy z Uniwersytetu Alberty twierdzą, że ostatecznie rozstrzygnęli problem, skąd się biorą trzaski, które słyszymy podczas łamania palców. Zapewniają też, że stawom to nie szkodzi.

To stary problem, pierwsza teoria na ten temat pojawiła się w 1947 roku. Sformułowało ją dwóch lekarzy z londyńskiego szpitala św. Tomasza na podstawie zdjęć rentgenowskich, które robili palcom tuż po tym, gdy rozległ się trzask w stawach. Na zdjęciach widać było, że w rozciągniętej torebce stawowej, która normalnie jest cała wypełniona tzw. mazią stawową, tworzą się puste miejsca, pęcherze gazu. Badacze stwierdzili, że odgłos strzelania w stawach musi towarzyszyć właśnie powstawaniu tych pustych wnęk w mazi stawowej. Dlatego ponownie można strzelić palcami dopiero po 15-20 minutach, kiedy bąbel gazu z powrotem rozpuści się w mazi.

Stawy jak krewetka

W 1971 r. trzech brytyjskich bioinżynierów z Uniwersytetu w Leeds rzuciło wyzwanie tej hipotezie. Ponownie przyjrzeli się trzaskającym stawom i doszli do wniosku, że co innego strzela podczas wyłamywania palców. Jak wobec tego to tłumaczą?

Kiedy rozciągamy palce, torebka stawowa, która otacza dwie stykające się kości palców (paliczki), rozciąga się, a wypełniająca ją maź poddana zostaje sporemu podciśnieniu. Jak świetnie wiedzą alpiniści, w niższym ciśnieniu ciecz wrze w niższej temperaturze (dlatego wysoko w górach fasolę czy kaszę trzeba dużo dłużej gotować, bo temperatura wrzenia jest za niska).

W torebce stawowej ciśnienie spada tak bardzo, że wrzenie zaczyna się już w temperaturze ciała. W mazi pojawiają się więc pęcherzyki gazu. Ten spadek ciśnienia jest nagły, ale chwilowy, zaraz potem ciśnienie wzrasta i pęcherzyki nikną. Zapadają się przy tym tak gwałtownie, że wywołuje to falę uderzeniową, której towarzyszy grom dźwiękowy. I to jest właśnie ten trzask, który słyszymy, gdy przeciągamy stawy.

Według badaczy z Leeds trzask jest więc związany z zapadaniem się bąbli gazu w torebce stawowej, a nie z ich utworzeniem, jak sugerowali w 1947 roku lekarze z Londynu.

Ich teorię zdawało się potwierdzać to, że to zjawisko często spotykane w przyrodzie. Na przykład wykorzystuje go krewetka pistoletowa do polowania w głębinach morza. Błyskawicznie zaciska swoje szczypce, powodując lokalny spadek ciśnienia i wytworzenie się kawitacyjnego pęcherzyka gazu, który zapadając się z wielkim hukiem, ogłusza, a czasem nawet zabija ofiarę. Te krewetki są przez to tak hałaśliwe, że zagłuszają sonary.

Królik na madejowym łożu

Teraz Greg Kawchuk, profesor rehabilitacji medycznej z Uniwersytetu Alberty, postanowił jeszcze raz zbadać tę sprawę. Zajął się tym, bo zjawił się u niego chiropraktyk Jerome Fryer, który miał jeszcze jedną hipotezę. Okazało się, że Fryer może być świetnym królikiem doświadczalnym, bo potrafi strzelać palcami na zawołanie, jest w tym prawdziwym mistrzem. - To Wayne Gretzki w tej dziedzinie - zachwycał się Kawchuk, porównując go do słynnego kanadyjskiego wirtuoza hokeja na lodzie.

Naukowcy umieścili dłonie Fryera w skanerze magnetycznego rezonansu jądrowego MRI i w czasie rzeczywistym obserwowali, co się dzieje wewnątrz stawów, kiedy jego palce są powoli rozciągane niczym kończyny skazańca na madejowym łożu:

Obraz z MRI wykazał czarno na białym, że trzask następuje w chwili, gdy w mazi stawowej pojawia się wnęka powietrzna. Maź nie wytrzymuje rosnącego naprężenia i "rozstępuje się" z głośnym trzaskiem (naukowcy porównują to ze zjawiskiem zwanym trybonukleacją, które polega na wyłanianiu się bąbelków gazu między dwoma złączonymi powierzchniami, które są na siłę rozsuwane).

Tak więc to jednak nie zapadnięcie się bąbla, ale jego pojawienie się jest źródłem dźwięku, co potwierdza starą teorię z roku 1947. Szczegóły eksperymentu naukowcy opublikowali wczoraj w magazynie "PLOS One".

Czy strzelanie palcami niszczy stawy?

Przy okazji Greg Kawchuk uspokaja, że od wyłamywania stawów nic złego się nie dzieje. Naukowiec podejrzewa nawet, że może to być dobre dla ich kondycji.

Warto przypomnieć eksperyment, który wzorem dawnych medyków przeprowadził na sobie Donald L. Unger, lekarz z Kalifornii. W roku 2009 dostał za to Ig-Nobla (to nagroda przyznawana na Uniwersytecie Harvarda, żartobliwa konkurencja prawdziwych Nobli).

Dr Unger przez ponad 50 lat specjalnie strzelał stawami tylko lewej dłoni, co najmniej dwa razy dziennie, ale prawą dłoń oszczędzał. Jak wyliczył w krótkim liście do magazynu "Artretyzm i Reumatyzm", stawy w jego lewej dłoni strzeliły w czasie tego długiego eksperymentu co najmniej 36,5 tys. razy. I co? Nic. Po upływie pół wieku nie było różnicy między dłońmi. Obie były w dobrym stanie; ani śladu artretyzmu czy innych uszkodzeń.

Dr Unger wspomina, że gdy był dzieckiem, to różne tzw. autorytety - matka, ciotki (a dużo później także teściowa) - bez przerwy upominały go, że strzelając palcami, napyta sobie biedy. Teraz, gdy sam to zbadał, już wie, że rodzina nie miała racji, co zresztą każe mu też wątpić w inne dobre rady, które dostawał za młodu. Podczas ceremonii przyznania Ig-Nobla na Harvardzie w dramatycznym geście wzniósł ręce do nieba i krzyknął: - Mamo, wiem, że mnie słyszysz! Mamo, myliłaś się! I czy teraz, błagam, mogę nie jeść już brokułów?".

Piotr Cieśliński z gw