[massagewarsaw]

Opinia, że masaż klasyczny poprawia krążenie jest niemal tak popularna jak przekonanie, że witamina C łagodzi objawy kataru. W obu przypadkach mamy, jednak, do czynienia z pominięciem paru istotnych, naukowych faktów. Mimo niebagatelnej roli, jaką kwas askorbinowy odgrywa w naszym organizmie, ja swoją uwagę skupię dzisiaj na tematyce masażu.

Polskie podręczniki, traktujące o sztuce masażu, jednomyślnie wymieniają korzystne efekty pozabiegowe w układzie krążenia: zwiększenie szybkości przepływu krwi, usprawnienie wymiany tkankowej (dostarczanie substancji odżywczych i usuwanie produktów przemiany materii), pobudzenie układu krwionośnego i limfatycznego, ułatwienie odpływu krwi żylnej, poprawa pracy serca [Podgórski 1996, Zborowski 1998, Walaszek 2001, Magiera 2007].

Powyższe założenia znajdują potwierdzenie w niektórych badaniach, z których wynika, że energiczny masaż poprawia lokalne krążenie, powoduje wzrost objętości wyrzutowej serca [Carrier 1922] oraz usprawnia drenaż naczyń limfatycznych [Ladd i wsp. 1952]. Trzeba przyznać, że ta ostatnia wiadomość jest dość kontrowersyjna z punktu widzenia założeń teoretycznych manualnego drenażu limfatycznego.

Pozytywne wyniki uzyskał także Dubrovsky, który udowodnił, że masaż zwiększa objętość krwi, krążącej w mięśniach [Dubrovsky 1983]. W innych publikacjach, masaż uznawany jest za terapię, usprawniającą krążenie w tętnicach i naczyniach żylnych oraz zmniejszającą obrzęki [Goats 1994]. Cafarelli i Flint wykazali, że w niektórych przypadkach masaż nie powoduje żadnych zmian krążenia w masowanej kończynie, ale zaobserwowali również sytuacje, w których nastąpił wzrost przepływu krwi o 50% [Cafarelli, Flint 1993]. W powyższych badaniach, wyniki uzyskano m. in. za pośrednictwem pletyzmografii i metody klirensu radioaktywnego ksenonu.

Późniejsze doświadczenia, wykorzystujące dokładniejsze metody pomiarowe, narzucają zgoła odmienne wnioski. W eksperymencie z 1995 roku Tiiddus i Shoemaker zastosowali USG dopplerowskie. Wykazali, że masaż nie wpływa na krążenie w naczyniach żylnych i tętniczych, niezależnie od zastosowanej techniki i masowanej grupy mięśni [Tiidus i Shomaker 1995, Shoemaker i wsp. 1997, Tiidus 1999]. Podobne rezultaty uzyskał Hinds, który stwierdził, że masaż nie zmienia wielkości przepływu krwi przez tętnicę udową, wpływając jedynie na krążenie w naczyniach włosowatych skóry [Hinds i wsp. 2004].

Można spotkać się z sugestiami, że masaż wręcz upośledza krążenie w mięśniach i, tym samym, zaburza odnowę biologiczną po wyczerpującym wysiłku [Hinds i wsp. 2004, Wiltshire i wsp. 2010]. Czy, w takim razie, fundamentalna zasada dosercowego kierunku masażu posiada merytoryczne uzasadnienie?

Dyskusyjna jest, również, kwestia wpływu masażu klasycznego na wartości ciśnienia tętniczego i tętna. Polscy badacze stwierdzili, że masaż klasyczny grzbietu oraz kończyny dolnej nie powoduje istotnych zmian w tym obszarze [Walaszek i wsp. 2008]. Jednak, inne źródła podają, że masaż klasyczny efektywnie obniża ciśnienie tętnicze [Cady i Jones 1997, Holland i Pokorny 2001, Aourell i wsp. 2005, Olney 2005, Cambron i wsp. 2006, Givi 2013, Supa’at i wsp. 2013].

Według współczesnych naukowców, masaż powinien być zalecany, jako terapia uzupełniająca, w leczeniu niektórych typów nadciśnienia [Aourell i wsp. 2005, Olney 2005, Givi 2013, Supa’at i wsp. 2013]. W świetle wniosków płynących z przytoczonych badań, powszechne klasyfikowanie każdego rodzaju nadciśnienia tętniczego jako przeciwwskazania do masażu, wydaję się być zastanawiające.

Niestety, mało aktualna, ale przejrzysta, wiedza książkowa bywa bardziej atrakcyjna oraz łatwiej dostępna od zawiłych i sprzecznych relacji naukowców. Tymczasem, droga na skróty sprzyja powielaniu stereotypów, które krążą wśród zainteresowanych szybciej niż krew w żyłach zapracowanych masażystów.

Autor: Mgr Kamil Mustafa


Piśmiennictwo:
1. Aourell M., Skoog M., Carleson J., Effects of Swedish massage on blood pressure, Complementary Therapies In Clinical Practice, 2005; 11(4), 242-246.
2. Cady S. H., Jones G. E., Massage therapy as a workplace intervention for reduction of stress, Percept Motor Skill, 1997; 84(1), 157-158.
3. Cambron JA, Dexheimer J, Coe P., Changes in blood pressure after various forms of therapeutic massage: A preliminary study, J Altern Complement Med, 2006; 12, 65-70.
4. Cafarelli E., Flint F., The role of massage in preparation for and recovery from exercise, Physiotherapy in Sport, 1993; 16, 17-20.
5. Carrier EB, Studies on the physiology of capillaries V. The reaction
1. of the human skin capillaries to drugs and other stimuli, Am J Physiol, 1922; 61, 528–47.
6. Dubrovsky V., Changes in muscle and venous blood flow after massage, Soviet Sports Review, 1983; 18, 134-135.
7. Givi M., Durability of effect of massage therapy on blood pressure, Int J Prev Med; 2013; 4(5), 511-6.
8. Goats GC., Massage–The scientific basis of an Ancient-Art.2. Physiological and therapeutic effects, Br J Sports Med, 1994; 28, 153–6.
9. Hinds T., Mcewan L, Perkes J., Dawson E., Ball D., George, K., Effects of massage on limb and skin blood flow after quadriceps exercise, Med Sci Sport Exer, 2004; 36(8), 1308-1313.
10. Holland B., Pokorny M. E, Slow stroke back massage: it’s effect on patients in a rehabilitation setting, Rehabilitation Nursing: The Official Journal Of The Association Of Rehabilitation Nurses, 2001; 26(5), 182-186.
11. Ladd MP, Kottke FJ, Blanchard RS, Studies of the effect of massage on the flow of lymph from the foreleg of the dog. Arch, Phys Med Rehabil, 1952; 33, 604–12.
12. Magiera L. Klasyczny masaż leczniczy, Bio-Styl Kraków, 2007.
13. Olney C. M., The effect of therapeutic back massage in hypertensive persons: a preliminary study, Biol Res Nurs, 2005; 7(2), 98-105.
14. Podgórski T. Masaż w rehabilitacji i sporcie, Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie, 1996.
15. Shoemaker J., Tiidus P., Effleurage massage, muscle blood flow and long-term post-exercise strength recover, Int J Sports Med, 1995; 16, 478-483.
16. Shoemaker J., Tiidus P., Mader R., Failure of manual massage to alter limb blood flow: measures by Doppler ultrasound, Med Sci Sport Exer, 1997; 29, 610-614.
17. Supa’at I., Zakaria Z., Maskon O., Aminuddin A., Nordin NA., Effects of Swedish massage therapy on blood pressure, heart rate, and inflammatory markers in hypertensive women, Evid Based Complement Alternat Med, 2013; 17, 1852.
18. Tiidus P., Massage and ultrasound as therapeutic modalities in exercise-induced muscle damage, Can J Appl Physiol, 1999; 24, 267-278.
19. Walaszek R (red.), Masaż z elementami rehabilitacji, Rehmed, Kraków 2001.
20. Walaszek R., Kasperczyk T., Nowak Ł., Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku 21-26 lat, Fizjoterapia 2009; 17(1), 11-19.
21. Wiltshire V., Poitras V., Pak M., Hong T., Rayner J., Tschakovsky, M., Massage impairs postexercise muscle blood flow and "lactic acid" removal, Med Sci Sport Exer, 2010; 42(6), 1062-1071.
22. Zborowski A., Masaż klasyczny, AZ, Kraków 1998.