[massagewarsaw]

WAŻNE: Opisy urazów oraz rehabilitacji są przykładami postępowania skoncentrowanymi na masażu. Nie należy zapominać o konsultacji urazu z fizjoterapeutą lub lekarzem oraz wykonania dodatkowych badań i testów. Wskazane w większości urazów są zabiegi fizykoterapii oraz ćwiczenia pod nadzorem fizjoterapeuty.

Stłuczenie to uszkodzenie ciała bez przerwania ciągłości skóry, spowodowane urazem bezpośrednim. Charakteryzuje się ono uszkodzeniem włókien mięśniowych warstw głębokich przylegających do kości, zasinieniem oznaczającym wylew krwi do tkanek, obrzękiem i miejscową bolesnością. Stłuczenia mięśni najczęściej są lekceważone, ze względu na brak występowania krwiaka powierzchownego.

Uszkodzenie mięśnia jest odwrotnie proporcjonalne do stopnia kurczu mięśni w chwili zadziałania urazu, tzn., że im większe rozluźnienie mięśni powierzchownych, tym większy uraz warstw głębokich i możliwość powstania krwiaka. Uszkodzenia mięśni mogą wystąpić w obrębie brzuśca, przejścia mięśnia w ścięgno, ścięgna albo w miejscu przyczepu ścięgna do kości. Dzieli się je na: naciągnięcia, naderwania i rozerwania.

Stłuczenia i naciągnięcia mięśnia

Naciągnięcie mięśnia, czyli uszkodzenie lekkie, spowodowane jest urazem pośrednim, powodującym uszkodzenie mięśnia w miejscu, w którym w momencie wykonywania gwałtownego ruchu dochodzi do zmniejszenia rozciągliwości. Naciągnięcie może dotyczyć każdej części brzuśca, a miejscem szczególnie wrażliwym jest połączenie mięśniowo- ścięgniste. Uszkodzeniu ulega mała liczba włókien mięśnia lub ścięgna i towarzyszy temu powstanie krwiaka.

Krwiak śródmięśniowy, czyli patologiczny zbiornik krwi jest naturalnym następstwem stłuczenia i naciągnięcia mięśnia, przy których uszkodzeniu ulegają naczynia krwionośne z towarzyszącym wtórnym wysiękiem w warstwach międzypowięziowych i powięziowych, co niekorzystnie wpływa na ukrwienie mięśnia. Niewłaściwie leczony krwiak może ulec zwłóknieniu, skostnieniu albo mogą powstać zrosty międzymięśniowe lub przykurcze.

Zastosowanie właściwego leczenia spowoduje całkowite wchłonięcie krwiaka i pełną odbudowę tkanki mięśniowej, która powróci do prawidłowej czynności. Zaniki mięśni mogą nastąpić z powodu zaburzenia ich unerwienia lub ukrwienia. Uszkodzenie mięśnia, kości czy stawu, a także dłuższe niewykonywanie przez mięsień czynności prowadzi do jego zaniku.

W pierwszej kolejności dochodzi do utraty przerostu włókien mięśniowych, następnie zmniejsza się liczba włókien wskutek ich nieodwracalnego zwyrodnienia, kolejno tkanka mięśniowa stopniowo przerasta tkanką włóknistą i zmniejsza się zdolność magazynowania energii. Mięsień traci na sile pojedynczego skurczu oraz na wytrzymałości podczas pracy.

Jeżeli nie można zwiększyć masy i siły mięśniowej osłabionych mięśni poprzez ćwiczenia czynne z oporem, w pierwszej kolejności przeprowadza się masaż i ćwiczenia izometryczne.

W postępowaniu leczniczym należy zwrócić uwagę na to, aby nie nastąpiło zbyt wczesne uruchomienie, ponieważ spowoduje ono uszkodzenie tworzących się nowych naczyń i świeże krwawienie. Z kolei zbyt długie unieruchomienie wpływa na tworzenie się nadmiernej ilości tkanki ziarninowej, mogącej ulegać zwłóknieniu. Błędy lecznicze wpływają również na ograniczenie ruchomości stawu lub jego destabilizację, powstanie blizny, która wyłącza mięsień z pracy, upośledzając jego rozciągliwość, siłę i wytrzymałość.

Po stłuczeniu i naciągnięciu mięśnia z małym krwiakiem stosuje się unieruchomienie i zimne okłady, w celu obkurczenia naczyń krwionośnych i zapobieżenia nawrotom krwiaka.

Korzystnie to wpłynie na wygojenie i pozostanie mała blizna z minimalną dysfunkcją stawu czy kurczliwością mięśnia. Przy krwiakach dużych stosuje się miejscowo zimne okłady uciskowe i unieruchomienie całej kończyny głównie dwa sąsiednie stawy na ok. 10 dni. Po tym czasie unieruchomienie likwiduje się tylko w celu przeprowadzenia zabiegów fizykalnych i ćwiczeń czynnych, wykonywanych do granicy bólu. Przy krwiakach rozległych stosuje się miejscowo zimne okłady uciskowe i unieruchomienie kończyny przez kilka tygodni.

W pierwszych dniach po urazie przeprowadza się masaż i ćwiczenia kontralateralne oraz ćwiczenia oddechowe. Pod koniec okresu unieruchomienia stosuje się masaż i ćwiczenia izometryczne do granicy bólu kończyny chorej, a także masaż i ćwiczenia kontralateralne z maksymalnym obciążeniem, kilka razy dziennie i tyle samo razy ćwiczenia ipsilateralne z maksymalnym oporem. Po okresie unieruchomienia bezwzględnego następuje okres unieruchomienia względnego, które również na czas rehabilitacji jest likwidowane.

Przeprowadza się ćwiczenia czynne wolne, a po nich zimne okłady na miejsce urazu. Można też po ćwiczeniach, w celu likwidacji obrzęku, zastosować drenaż limfatyczny lub w celu zmniejszenia bólu i resorpcji krwiaka masaż ręczny powyżej i poniżej miejsca stłuczenia czy naciągnięcia. Stosuje się głaskanie, rozcieranie, ugniatanie podłużne i wibrację. Kolejno wykonuje się masaż od obwodu w kierunku brzegów krwiaka (głaskanie, rozcieranie) i głaskanie wokół brzegów krwiaka.

Po mniej więcej 3 tygodniach od wystąpienia urazu przystępuje się do masażu i ćwiczeń czynnych z oporem uszkodzonego mięśnia, a w przypadku występowania obrzęku w dalszym ciągu należy wykonywać drenaż limfatyczny, kilka razy dziennie. W tym okresie następuje całkowite obciążenie kończyny chorej.

Naderwania mięśnia

Naderwanie mięśnia, czyli uszkodzenie średnie mięśnia, spowodowane jest urazem pośrednim, przy którym dochodzi do rozerwania dużej liczby włókien mięśniowych.

Uszkodzenie to przebiega podobnie jak naciągnięcia mięśnia, przy czym okres unieruchomienia bezwzględnego i względnego jest dłuższy. Usprawnianie lecznicze przebiega tak samo jak w uszkodzeniach lekkich, ale ćwiczenia czynne z oporem i całkowite obciążanie chorej kończyny można rozpocząć dopiero po 3 miesiącach od wystąpienia urazu.

Rozerwania mięśnia

Rozerwanie mięśnia, czyli uszkodzenie ciężkie mięśnia, jest to całkowite przerwanie włókien mięśnia lub ścięgna. U sportowców wyczynowych stosuje się leczenie operacyjne, zespalające oba końce mięśnia czy ścięgna, po którym następuje usprawnianie lecznicze podobne do usprawniania naderwanego mięśnia. Entezopatia mięśnia podkolanowego i mięśnia dwugłowego uda Entezopatia jest to dolegliwość bólowa związana ze zmianami chorobowymi przyczepów ścięgnistych mięśni do kości, które powstają wskutek działania dużych naprężeń i obciążeń na mięsień.

W wyniku oddziaływania zbyt dużych sił pojedyncze włókna ścięgna odrywają się od podłoża i przemieszczają się w głąb ścięgna a tworzący się krwiak może ulec uwapnieniu.

Konsekwencją tego jest osłabienie wytrzymałości ścięgna, powodujące ból i prowadzące do oderwania się ścięgna od przyczepu. Do entezopatii mięśnia podkolanowego dochodzi w wyniku przeciążenia tego mięśnia podczas intensywnego biegania, głównie po nierównym terenie. Intensywne bieganie w takim terenie lub po nachylonym torze bieżni wpływa na częste ustawianie stopy w pronacji i skręcanie podudzia do wewnątrz. Przeciążenie mięśnia podkolanowego wywołuje ból na bocznej stronie stawu kolanowego, poniżej linii stawu i z przodu więzadła pobocznego.

Przeciążenie mięśnia dwugłowego uda objawia się bólem po bocznej stronie stawu kolanowego, z tyłu i z boku głowy kości strzałkowej. Postępowanie usprawniające obejmuje ograniczenie biegania, szczególnie w terenie pagórkowatym, oraz masaż rozluźniający podudzia i uda. W okolicę boczną stawu kolanowego wciera się maść o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Po kilku zabiegach wstępnych przeprowadza się masaż stawowy centryfugalny, przy którym w fazie końcowej wciera się powyższe maści albo kompozycję olejków eterycznych. Kolejno stosuje się masaż okostnowy na nadkłykieć boczny kości udowej (przyczep początkowy mięśnia podkolanowego) lub na głowę kości strzałkowej (przyczep końcowy mięśnia dwugłowego) z zastosowaniem powyższych środków wspomagających masaż.

Rozerwanie ścięgna Achillesa

Rozerwanie ścięgna Achillesa najczęściej spowodowane jest urazem napiętego mięśnia trójgłowego łydki (np. kopnięcie), nagłym napięciem tego mięśnia (np. bieg, skok) oraz gwałtownym jego rozciągnięciem. Typowymi miejscami zerwania są okolica przyczepu mięśnia do guza piętowego oraz od 2 – 6 cm powyżej guza piętowego.

Objawami zerwania są: nagły silny ból w dolnym odcinku podudzia, ubytek ścięgna (dołek) stwierdzany przy badaniu palpacyjnym, brak ruchu zgięcia podeszwowego stopy przy ucisku klamrowym na mięsień trójgłowy łydki wykonywanym w klęku prostym, przy zwisającej stopie (test transmisji), obrzęk i wylew podskórny w obrębie ścięgna i stawu skokowego, osłabienie siły mięśnia trójgłowego oraz w pozycji stojącej niemożność uniesienia się na palcach chorej kończyny. Postępowanie lecznicze obejmuje okres unieruchomienia po operacyjnej rekonstrukcji ścięgna i okres po zlikwidowaniu unieruchomienia.

W pierwszym okresie należy przeprowadzać masaż i ćwiczenia kontralateralne, zwracając szczególną uwagę na staw skokowy i ścięgno Achillesa, a także na mięśnie trójgłowy łydki i czworogłowy uda oraz staw kolanowy. W drugim okresie, w związku z występującym obrzękiem, stosuje się w pierwszej kolejności drenaż limfatyczny kończyny dolnej chorej, następnie masaż powyżej miejsca uszkodzenia i kolejno masaż stawu skokowego i ścięgna oraz stopy.

W celu szybszego odzyskania sprawności przez ścięgno i kończynę dolną należy kontynuować masaż kontralateralny. Po ustąpieniu obrzęku przystępuje się do masowania, stosując najpierw głaskanie, rozcieranie, delikatne ugniatanie podłużne i wibrację powyżej miejsca uszkodzenia. Jeżeli po ćwiczeniach czynnych bez oporu wystąpi obrzęk podudzia, można zastosować drenaż limfatyczny lub masaż kostką lodu. W tym okresie bardzo dobre efekty uzyskuje się stosując masaż wirowy z dodatkiem soli leczniczych. Masaż ścięgna rozpoczyna się po odpadnięciu strupa z rany.

Do masażu używa się oliwki albo kompozycji olejków eterycznych. Stopniowo zwiększa się siłę poszczególnych technik (głaskanie, rozcieranie, ugniatanie). Oklepywanie ścięgna wprowadza się pod koniec okresu rehabilitacji, gdy ścięgno jest gotowe na przyjęcie dużego obciążenia

Entezopatia rozcięgna podeszwowego

Rozcięgno podeszwowe biegnie po stronie podeszwowej stopy od guza kości piętowej do podstawy paliczków bliższych 5 palców. Wpływa ono na czynnościową stabilizację stopy podczas chodzenia i biegania. Przeciążenie rozcięgna ma miejsce podczas fazy obciążenia i odbicia się stopy, przy których następuje obniżenie sklepienia podłużnego stopy. Sumujące się mikrourazy okolicy pięty mogą doprowadzić do entezopatii lub ostrogi piętowej.

Objawy bólowe w miejscu przyczepu rozcięgna do kości piętowej najczęściej pojawiają się rano oraz w fazie początkowej i końcowej treningu, a także po zakończeniu treningu.

Najczęściej dochodzi do stanu przewlekłego, ponieważ dolegliwości są lekceważone i zgłaszane zbyt późno, co niekorzystnie wpływa na czas leczenia. Postępowanie lecznicze w okresie ostrym obejmuje masaż kostką lodu okolicy pięty albo masaż ręczny (głównie rozcieranie), prowadzony w pasmach poprzecznych do przebiegu rozcięgna na podeszwowej stronie stopy.

Masuje się z zastosowaniem środków wspomagających masaż o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym albo przy użyciu kompozycji olejków eterycznych. W okresie przewlekłym zaleca się w dalszym ciągu masaż strony podeszwowej stopy na bazie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych oraz masaż pobudzający podudzia, ćwiczenia poprawiające zakres ruchomości stawu skokowego i stopy, ćwiczenia wzmacniające mięśnie stabilizujące łuki stopy, ćwiczenia rozciągające mięśnie łydki.

Pomocne jest również stosowanie ultradźwięków na rozcięgno i plastrowanie sklepienia podłużnego. Należy zwrócić uwagę na używanie odpowiedniego obuwia, w którym powinna być prawidłowo uformowana pięta i obcas, zapewniające dobrą stabilizację tylnej części stopy

Źródło: Wykonywanie masażu w urazach sportowych 322[12].Z3.03 / Katarzyna Zarębska / Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” lek. med. Ewa Rusiecka lek. med. Konrad Szymczyk Opracowanie redakcyjne: mgr Katarzyna Zarębska Konsultacja: mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa z iRehabilitujemy.pl