[massagewarsaw]

Jakiś czas temu obejrzałem film pt. Concussion (Wstrząs) z Willem Smithem w roli głównej. Film jest świetny. Opowiada o ciemnych kartach amerykańskiej ligi NFL, a mianowicie o problemach zdrowotnych zawodników. W wyniku wielokrotnie powtarzających się urazów dochodzi u nich do zaburzeń poznawczych oraz ruchowych. Dr Omalu odkrywa co za tym stoi i idzie na wojnę z ligą… Więcej nie zdradzę!

Na początku był wstrząs

Od tego też zaczniemy, od tytułowego wstrząsu (concussion). Zakłada się, że wstrząs jest łagodnym uszkodzeniem mózgu, ponieważ w większości przypadków nie zostawia po sobie śladu. Giza Ch.C. oraz DiFiori J.P (2011) określają wstrząs jako kompleksowy uraz, który skutkuje różnego rodzaju metabolicznymi zdarzeniami w mózgu. Aby doszło do regeneracji potrzebny jest czas.

Wystąpienie w tym okresie kolejnego urazu może wydłużać lub znacząco ograniczać proces naprawy. Tak samo zbyt mocna stymulacja (np. zbyt intensywna rehabilitacja w okresie ostrym) może mieć odwrotny skutek niż tego byśmy sobie życzyli.

W przypadku sportowców, szczególnie tych, którzy uprawiają sporty kontaktowe można mówić o przewlekłych stanach wynikających z wielokrotnych uszkodzeń. I tu można też wspomnieć o Syndromie Drugiego Uderzenia (Second Impact Syndrome (SIS)). Ma to miejsce wtedy, gdy dochodzi do drugiego urazu w chwili, gdy objawy pierwszego jeszcze nie ustąpiły.

Styl pijanego mistrza

Już w 1928 Harrison S. Martland zaobserwował negatywny wpływ uderzeń w głowę u bokserów. Nazwał to „punch-drunk syndrome”. Nie wiem jak to dokładnie przetłumaczyć. Słowniki sugerują słowo „oszołomiony”, „skołowany”. Zachowujący się jak pijany, ale po uderzeniu bokserskim, a w zasadzie wielu uderzeniach. Nie wiem czy słusznie wybrałem określenie – styl pijanego mistrza. Termin niezbyt lubiany w środowisku bokserskim.

Bądź co bądź, tak też zaczęto wtedy opisywać bokserów, u których takie oszołomienie zostawało na dłużej w życiu codziennym. Przejawiali wyraźne upośledzenie funkcji na poziomie ruchowym oraz umysłowym. Zaczęto obserwować pierwsze objawy trwałych uszkodzeń mózgu.
Macdonald Ch. (1957) wyróżnia nawet grupę docelową, wśród której najczęściej obserwowano ten syndrom.

Byli to zazwyczaj profesjonaliści, ale rzadziej osoby utytułowane. Najczęściej dotyczyło to białych bokserów, szczególnie tych którzy byli „wolni” na nogach i byli skorzy do przyjmowania ciosów na głowę. „Punch drunk-syndrome” był domeną wszystkich kategorii wagowych, jednakże najczęściej dotykał osób lekkich, którzy nierzadko musieli walczyć z osobami od siebie cięższymi. Widzimy zatem, że było charakterystyczne to dla osób, które dostawały dużo i mocno.

Opis tego syndromu stał się pierwszym krokiem do powstania definicji Chronicznej Encefalopatii Pourazowej.

Chroniczna Encefalopatia Pourazowa (CTE)

Termin ten odnosi się do wszelkich zaburzeń neurologicznych, czy też deficytów poznawczych oraz ruchowych, które powstały w wyniku urazów głowy. I tu chciałbym nadmienić, iż główny bohater filmu wstrząs (Dr. Omalu, grany przez Willa Smitha) sprawił, że od 2002 oczy medycznego świata zostały zwrócone na futbolistów.

Dzięki badaniom przeprowadzonym przez Maroon J.C. i współpracowników jesteśmy w stanie określić odsetek dyscyplin, w których takie zjawisko występowało.W przeglądzie literatury (od 1954 do 2013 roku) wyróżniono 153 przypadki CTE. Aż 69 dotyczyło bokserów, a 63 futbolistów (amatorów oraz zawodowców). Inne dyscypliny wśród których zjawisko to występowało to hokej, zapasy oraz weterani wojenni.

W 111 przypadkach znano przyczynę zgonu. Aż 72% osób zmarło przed ukończeniem 70 roku życia. Większość osób zmarła z przyczyn naturalnych, jednak 11.7% popełniło samobójstwo a 17.5 % zginęło śmiercią tragiczną. Jest to o wiele wyższy procent niż w ogólnej populacji (1.5% oraz 4.8%). Naukowcy twierdzą, że powszechna u ludzi z CTE impulsywność, zachowania kryminalne oraz antyspołeczne, czy też zaburzenia nastroju mogą wzmagać tego typu zachowania.

W badaniu mózgu stwierdzono liczne zmiany (obecnie CTE można stwierdzić tylko post mortem), które zlokalizowane były w różnych obszarach. Niektóre z nich były podobne do tych, które występują w chorobie Alzheimera. Wertując oficjalną stronę poświęconą CTE (http://concussionfoundation.org/) są odnośniki do badań, które mówią, że historia CTE to historia protein TAU.

Z punktu widzenia mózgu, TAU są to niezmiernie ważne białka, które wspierają oraz stabilizują komórki układu nerwowego. Z każdym kolejnym urazem białka te ulegają zmianom, aż w końcu zamiast wspierać, zaczynają niszczyć neurony. Blaylock oraz Maroon postulują, iż za przyczyną CTE stoi zaburzona aktywacja mikrogleju, która stymuluje wzrost różnych składników związanych z obecnością stanu zapalnego.

W przypadku powtarzających się urazów głowy taki mechanizm może prowadzić do niszczenia komórek nerwowych. Wraz z progresją stanu CTE (stan od I do IV) zmiany widoczne w mózgu stają się bardziej uogólnione i rozlane. Przekłada się to na to, że penetrują coraz głębsze warstwy centralnego układu nerwowego (móżdżek, jądra podkorowe, pień mózgu oraz rdzeń kręgowy).

McKee i inni zaobserwowali, że stopień uszkodzeń mózgu jest współmierny do większego stażu spędzonego na boisku. Warto zaznaczyć, iż naukowcy zalecają daleko posuniętą ostrożność u osób powyżej 65 roku życia. Zmiany charakterystyczne dla CTE są również bardzo podobne do zmian pojawiających się w innych chorobach neurodegeneracyjnych. Niektórzy badacze sugerują, iż CTE może być połączeniem zmian pourazowych oraz naturalnych zmian przychodzących z wiekiem, jednak wciąż jest to obiekt badań.

Interesującym, choć nie do końca wyjaśnionym jest zjawisko uzależnień. 30 z 153 przypadków (20%) dotyczyło uzależnienia od alkoholu oraz narkotyków. Jednak ze względu na zbyt małą ilość danych dotyczącą tego problemu sprawia, iż naukowcy nie wyciągnęli żadnej konkluzji pomiędzy uzależnieniami a CTE.

Bibliografia:

Cirtchley M. Medical aspects of boxing, particularl from a neurological standpoint. British Medical Journal. 1957;357-362.
Giza Ch.C., DiFiori J.P. Pathophysiology of Sports-Related Concussion: An Update on Basic Science and Translational Research. Sports Health. 2011;3(1):46-51.
Maroon J.C., Winkelman R., Bost J., Amos A., Mathyssek Ch., Miele V. Chronic Traumatic Encephalopathy in Contact Sports: A Systematic Review of All Reported Pathological Cases. PLOS ONE. 2015;10(2):e0117338.
http://www.concussionfoundation.org

Tomasz Waraksa