[massagewarsaw]

Anna Kędziora i Aleksandra Maruszak

Chód jest wynikiem współdziałania wielu elementów ruchowych na które składa się wytrzymałość układu kostnego, sprawność układu nerwowego, mięśniowego w tym praca i odpowiednia siła mięśni m.in. tułowia, miednicy, pośladków i kończyn dolnych. Sama czynność generowana jest przez OUN w mózgu, a informacja o ruchu przekazywana jest do mięśni poprzez ukł. piramidowy drogą korowo- rdzeniową.

Nad koordynacją, równowagą i „jakością” ruchu kontrolę sprawuje móżdżek. Chód jest podstawową składową aktywności fizycznej, bierze udział niemal w każdej czynności dnia codziennego, a tym samym warunkuje naszą sprawność. Niemożność jego wykonania jest kalectwem i uzależnia nas od pomocy osób trzecich oraz wywiera negatywny wpływ na funkcjonowanie wielu narządów i układów naszego ciała.

U ludzi starszych wraz z wiekiem chód ulega zmianie na skutek:

Procesów inwolucyjnych
Urazów
Chorób przewlekłych

PRZYCZYNY CHODU PATOLOGICZNEGO I RODZAJE KOMPENSACJI

1. Ból w jednej kończynie, spowodowany procesami zapalnymi stawów, mięśni, urazem kończyny, lub zespoleniem nerwu. Wiąże się ze skróceniem fazy podporu na bolącej kończynie i szybkim przemieszczeniem masy ciała na kończynę zdrową (utykanie) np: Chód antalgiczny (przeciwbólowy):

w przypadku zapalenia nerwu kulszowego chory chodzi na palcach dotkniętej bólem kończyny ustawiając stopę w zgięciu podeszwowym, zginając kończynę w stawie kolanowym i biodrowym (zapobiega to naciąganiu n. kulszowego)
w przypadku gruźlicy biodra znaczne pochylenie tułowia ku stronie chorej tak by środek ciężkości przemieścił się na zewnątrz bolącego stawu biodrowego.

2. Ubytki i niedomoga mięśni spowodowane:

zbliżaniem lub oddalaniem przyczepów mięśniowych
porażeniem lub niedowładem wiotkim lub spastycznym
stanem zapalnym mięśni
dystrofią mięśniową
urazem i ubytkiem wrodzonym mięśni

Ad.2. Ubytki i niedomoga mięśni:

Przykład1. Ubytek mięśnia czworogłowego uda może być kompensowany przez mięśnie łydki kulszowo-goleniowe oraz mięsień pośladkowywielki

Przykład2. Ubytek mięśnia pośladkowego wielkiego może być kompensowany przez mięsień czworogłowy uda- proste kolano

Przykład3. Porażenie zginaczy grzbietowych stopy powoduje jej opadanie- pacjent kompensuje ten ubytek przez nadmierne zginanie kończyn dolnych w stawach biodrowych i kolanowych

Przykład4. porażenie mięśni piszczelowych prowadzi do końskiego ustawienia stopy i nadmiernego obciążania wewnętrznego brzegu stopy

Przykład5. porażenie mięśni strzałkowych prowadzi do szpotawego ustawienia stopy i nadmiernego obciążania zewnętrznego brzegu stopy

ZABURZENIA CHODU NA TLE NEUROGENNYM:

Chód hemiparetyczny (koszący, połowiczo niedowładny)- występuje w niedowładzie połowiczym:

kończyna górna zgięta, dolna wyprostowana, przy chodzeniu chory wykonuje ruchy koszące.

Chód ataktyczny- występuje po uszkodzeniach móżdżku, w uszkodzeniach sznurów tylnych: chód jest niepewny, kroki nierówne, długie, nadmierne zginanie kolan, mocne uderzanie stopami, chory stale patrzy pod nogi.

Chód parkinsonowski (hipokinetyczny)- występuje w chorobie Parkinsona: postawa pochylona, kończyny górne nie balansują, kroki są drobne, powolne, chory ma problem z zapoczątkowaniem ruchu (propulsja), a jak już ruszy to z zatrzymaniem, występują trudności w chodzie do tyłu (retropulsja) i na boki (lateropulsja).

Chód paraparetyczny wiotki- występuje w wiotkich niedowładach kończyn dolnych: chód powolny kończyny załamują się, skłonność doupadków.

Chód brodzący (koński, koguci)- występuje w porażeniu nerwów strzałkowych, przy porażeniu mięśni prostowników stopy i palców, w zapaleniach wielonerwowych, w niedowładach obwodowych KD: chory wysoko unosi kończyny dolne (stopy są opadnięte) starając się nie zaczepić o podłoże.

Chód dystoniczny- występuje w zaburzeniach na tle złego i nieskoordynowanego napinania różnych grup mięśni (napinają się np. jednocześnie agoniści i antagoniści): w czasie próby chodzenia następuje przymusowe zgięcie podeszwowe całej stopy i skręt miednicy.

Chód kaczkowaty- występuje w dystrofiach mięśniowych, wrodzonym zwichnięciu stawów biodrowych, dysfunkcji mięśni pośladkowych średnich, osteomalacji: w trakcie chodu chwianie na boki, kołysanie się w stawach biodrowych na skutek niedowładu mięśni obręczy stawu biodrowego.

Chód móżdżkowy- występuje w uszkodzeniach móżdżku, guzach robaka móżdżku, w zapaleniach wielonerwowych, SM: chód na szerokiej podstawie z szeroko rozstawionymi kończynami dolnymi, chwiejący się, chory zostawia tułów w tyle (tułów nie nadąża za kończynami dolnymi).

Chód choreatyczny (pląsawiczy)- występuje w pląsawicy Huntingtona: na właściwą czynność chodu nawarstwiają się ruchy mimowolne, skręty tułowia, kończyn, ruchy „taneczne”, grymasy.

KLASYFIKACJA ZABURZEŃ CHODU:

Ze względu na wielość przyczyn zaburzeń chodu punktem wyjścia do klasyfikacji jest obraz kliniczny, etiologia lub patogeneza tych zaburzeń. Jedną z najczęściej stosowanych obecnie klasyfikacji jest opublikowana po raz pierwszy w latach 90. XX w. klasyfikacja wyróżniająca trzy anatomiczne i patofizjologiczne poziomy zaburzeń chodu: niski, środkowy i najwyższy:

Poziom niski (LLGD, LOWER LEVEL GAIT DISORDERS) wynikają z uszkodzenia obwodowych narządów ruchu lub układów czucia, przede wszystkim głębokiego, oraz narządów zmysłów, takich jak wzrok i równowaga (układ przedsionkowy). Przykładem LLGD są zaburzenia chodu
występujące przy zapaleniu i innych chorobach stawów, w chorobach nerwowo-mięśniowych, zaburzeniach czucia głębokiego, zaburzeniach widzenia lub układu przedsionkowo- błędnikowego.

Poziom środkowy (MLGD, MIDDLE LEVEL GAIT DISORDERS) spowodowany jest uszkodzeniem struktur głębokich mózgu, takich jak wzgórze i jądra podstawy oraz pień mózgu i móżdżek, a wiąże się z nieprawidłową integracją bodźców sensorycznych w „mapę przestrzenną” ruchu lub nieprawidłową modulacją siły mięśniowej w strukturach jąder podkorowych, móżdżku i dróg korowo-rdzeniowych. Uszkodzenia w tym rejonie powodują: chód hemiplegiczny, móżdżkowy i wynikający z uszkodzenia lub dysfunkcji układu pozapiramidowego.

Poziom najwyższy (HLGD, HIGHER LEVEL GAIT DISORDERS) do niego zalicza się: tak zwany chód ostrożny, podkorowe zaburzenia równowagi, czołowe zaburzenia równowagi, izolowane zaburzenia rozpoczęcia chodu (zastygnięcia), chód czołowy i psychogenne zaburzenia chodu.

KLASYFIKACJA 9-u WZORCÓW CHODU OPUBLIKOWANA W 2004r:

chód ataktyczny (nieregularny rytm, skrócenie kroku, poszerzenie podstawy), typowy dla ataksji móżdżkowej i czuciowej, ale także dla pląsawicy;

chód z osłabienia (na przykład opadanie stopy, chód „kaczy”) w przebiegu chorób mięśni, polineuropatii i uszkodzenia dróg korowo- rdzeniowych;

chód sztywny (utrata płynności chodu, sztywność kończyn dolnych i tułowia, zmniejszenie rotacji tułowia, skrócony krok, wąska lub poszerzona podstawa, zmniejszony zakres ruchów w stawach kończyn), występujący w spastyczności, parkinsonizmie, dystonii, a także w zespole wielozawałowym

chód skręcający (zmiana kierunku chodu w jedną stronę) w chorobach układu przedsionkowo-błędnikowego i móżdżku;

chód z zastygnięciami (trudności przy rozpoczęciu i zmianie kierunku chodu), typowy dla parkinsonizmu, zespołu wielozawałowego, wodogłowia normotensyjnego i innych uszkodzeń płatów czołowych;

chód na poszerzonej podstawie w chorobach robaka móżdżku, ale także w innych uszkodzeniach móżdżku i w zespole wielozawałowym;

chód na wąskiej podstawie, w chorobie Parkinsona lub w spastyczności;

chód ostrożny (powolny, krótki krok i obracanie się całym ciałem), charakterystyczny dla podkorowego uszkodzenia istoty białej, ale występujący w wielu innych chorobach, szczególnie przebiegających z lękiem;

chód dziwaczny (dziwaczny wzorzec chodu, odbiegający od wyżej opisanych), w którym mieści się chód psychogenny, ale także chód u osób z dystonią czy spowodowany lękiem przed upadkiem

PRZYCZYNY ZABURZEŃ CHODU PO 65rż:

Badacze z Harvard Medical School z Bostonu na materiale 120 chorych po 65rż diagnozowanych z powodu zaburzeń chodu stwierdzili, że najczęstszą ich przyczyną była:

niedoczulica 18%
choroby mięśni 17%
zespół wielozawałowy 15%
parkinsonizm 12%
wodogłowie 7%
zwyrodnienie móżdżku 7%
zaburzenia psychogenne 3%

USPRAWNIANIE ZABURZEŃ CHODU:

ĆWICZENIA POPRAWIAJĄCE STABILIZACJĘ I RÓWNOWAGĘ I ZAKRES RUCHOMOŚCI:

1. Unoszenie pośladków w górę:

2. Unoszenie pośladków + dodanie uniesienia kończyny dolnej wyprostowanej:

3. Leżąc na boku, odwodzenie kończyny w górę ( z taśmą lub bez):

4. W pozycji leżącej rotacja na boki lekkougiętych kończyn

5. W leżeniu na plecach odwodzenie jednej kończyny dolnej w bok:

6. Z pozycji klęcznej przejście do pozycji na palce z lekkim uniesieniem bioder:

7. Leżąc na brzuchu na piłce uniesienie kończyny dolnej następnie dodanie uniesienia przeciwległej kończyny górnej:

8. W pozycji siedzącej przenoszenie ciężaru ciała z jednego boku na drugi:

9. Siedząc na piłce przenoszenie ciężaru ciała z jednej strony na drugą z ruchami zgięcia i wyprostu kończyn górnych.

10. W pozycji siedzącej bokiem do ściany z podparciem z tyłu rękami dociskanie kolanem piłki do ściany (noga dociskająca ugięta w kolanie).

11. Rotacja tułowia na piłce: 12. Wychylenia do przodu i do tyłu na piłce z asekuracją:

13. Siedząc na piłce z asekuracją ruchy na boki:

14. Na krążku (poduszce sensomotorycznej) stawanie na pięty i na palce:

USPRAWNIANIE ZABURZEŃ CHODU:

Ćwiczenia poprawiające jakość chodu i postawę:

1. W pozycji siedzącej unoszenie barków do góry, do przodu, do tyłu

2. W pozycji siedzącej ruchy okrężne barkami:

3. W siadzie lub w staniu kreślenie poziomych ósemek:

4. W siadzie marsz w miejscu:

5. W siadzie marsz w miejscu z naprzemiennymi ruchami kończyn górnych:

6. W staniu marsz w miejscu z maszerowaniem rękami po ścianie

BIBLIOGRAFIA:

• Antoni Prusiński „Neurologia praktyczna” PZWL 2007r.

• www.pandm.org

• www.ppn.viamedica.pl

• Anna Marchewka wykłady z kinezyterapii 2006r.