[massagewarsaw]

Leczenie onkologiczne – oprócz pożądanego efektu terapeutycznego – wiąże się z dużym obciążeniem dla organizmu pacjenta, które może być porównywalne z wysiłkiem fizycznym towarzyszącym biegowi maratońskiemu. Trudno sobie wyobrazić start w takich zawodach bez odpowiedniego planu działania. Tylko odpowiednie przygotowanie pozwoli ukończyć zawody (jak i leczenie onkologiczne) z sukcesem oraz w zdrowiu. Dla biegacza jest ono tożsame z regularnym treningiem i budową wytrzymałości biegowej, natomiast dla Pacjenta onkologicznego – oznacza dbanie o kondycję psychofizyczną poprzez odpowiednią rehabilitację onkologiczną oraz właściwe wsparcie żywieniowe.

NA CZYM POLEGA REHABILITACJA ONKOLOGICZNA

Rehabilitację onkologiczną należy definiować jako proces medyczno-społeczny, którego celem jest przywrócenie lub poprawa stanu psychofizycznego pacjenta z choroba nowotworową.

Zgodnie z aktualnymi trendami i wytycznym, powinna być ona postrzegana jako integralna i komplementarna część interdyscyplinarnego leczenia onkologicznego. Rehabilitacja w onkologii powinna uwzględniać nie tylko aspekt medyczny w postaci przywracania zdrowia, ale również kwestie społeczne (powrót do pełnej aktywności społecznej i pełnionych ról) oraz zawodowe (zapobieganie wykluczeniu na rynku pracy, poprawa akceptacji i adaptacji).

Cechuje ją powszechność – powinna obejmować wszystkich pacjentów leczonych z powodu choroby nowotworowej, zarówno z powodu guzów litych, jak i nowotworów układowych – niezależnie od fazy choroby oraz etapu i metody jej leczenia. Rehabilitacja onkologiczna powinna być stosowana na wszystkich etapach choroby, zaczynając jeszcze przed rozpoczęciem właściwego leczenia.

Opieką rehabilitanta powinni zostać objęci chorzy podczas terapii antynowotworowej, po jej zakończeniu, osoby wyleczone, ale także pacjenci z zaawansowaną formą schorzenia i osoby w terminalnym okresie choroby. Podstawę rehabilitacji medycznej stanowi fizjoterapia, która polega na przywracaniu sprawności psychofizycznej poprzez ćwiczenia fizyczne, czynniki fizykalne oraz masaż.

Wykonywanie ćwiczeń fizycznych i uprawianie sportu przez osoby chore na nowotwory jeszcze do niedawna wzbudzało wątpliwości, które wynikały z przeświadczenia o ich wpływie na obniżenie odporności organizmu oraz nasilenie skutków ubocznych terapii.

Obecnie nie ma już wątpliwości, że ćwiczenia fizyczne są bezpieczną i zalecaną metodą przywracania sprawności psychofizycznej osób leczonych z powodu nowotworów. Aktywność fizyczna powinna uwzględniać zainteresowania oraz sprawność i wydolność fizyczną danego pacjenta. Najbardziej wskazane są ćwiczenia tlenowe wykorzystujące naturalne formy ruchu i angażujące duże grupy mięśniowe np. wszystkie rodzaje chodu, począwszy od spokojnego spaceru aż do szybkiego marszu, najlepiej na świeżym powietrzu, ale także pływanie, bieg lub jazdę na rowerze.

NAJWAŻNIEJSZE WSKAZANIA DO REHABILITACJI ONKOLOGICZNEJ

ubytki funkcjonalne związane z operacją chirurgiczną (np. wykonaną mastektomią) ubytki funkcjonalne wynikające z zastosowania radioterapii w leczeniu onkologicznym neuropatie związane z leczeniem cytostatykami (chemioterapią) zmiany emocjonalne i stresowe

GŁÓWNE CELE ONKOREHABILITACJI

Cele i zadania rehabilitacji onkologicznej zmieniają się w zależności od aktualnego etapu leczenia oraz stopnia zaawansowania choroby nowotworowej. Pierwszy z nich dotyczy profilaktyki i polega na psychofizycznym przygotowaniu chorego do leczenia. Realizacja tego celu wymaga zapoczątkowania onkorehabilitacji jeszcze przed rozpoczęciem właściwej terapii oraz traktowania wszystkich chorych jako potencjalnie zagrożonych wystąpieniem czynnościowych zaburzeń. Leczenie przeciwnowotworowe łączy się z dużym stresem, bólem nowotworowym, ograniczeniem aktywności fizycznej, a niekiedy nawet z unieruchomieniem, które zwiększają ryzyko powikłań, zwłaszcza krążeniowo-oddechowych.

Cel profilaktyczny rehabilitacji polega na zapobieganiu powikłaniom płucnym, zakrzepicy żylnej oraz zaburzeniom czynności układu ruchu i obrzękom chłonnym, które mogą towarzyszyć terapii. Zadaniem rehabilitacji jest bezpieczne przeprowadzenie osób leczonych z powodu nowotworów przez ten okres.

Cel leczniczy rehabilitacji onkologicznej ma na celu przywracanie sprawności psychofizycznej pacjentów, a w jego realizacji wykorzystywane są wszystkie metody rehabilitacji, nie wyłączając ćwiczeń fizycznych oraz zabiegów fizykalnych. Zadaniem rehabilitanta jest wspomaganie chorego w jak najszybszym powrocie do pełnej aktywności życiowej oraz uzyskania całkowitej niezależności i samodzielności. Trzecie cel dotyczy etapu paliatywnego choroby nowotworowej.

Zadaniem rehabilitacji jest łagodzenie objawów terminalnego okresu choroby nowotworowej i poprawa jakość życia pacjenta poprzez zwiększenie jego samodzielności i niezależności. Dla realizacji tego celu stosowane są wszystkie metody rehabilitacji np. ćwiczenia fizyczne o niskiej intensywności, których zadaniem jest poprawa stanu psychicznego chorego.

REHABILITACJA W ONKOLOGII – WYWIAD Z EKSPERTEM

Na pytania odpowiada dr Dominik Graczyk – fizjoterapeuta, diagnostyk, kierownik Zakładu Rehabilitacji Onkologicznej Kliniki Medycznej IBIS; współpracujący z Europejskim Centrum Zdrowia Otwock.

Panie Doktorze – czy każdy pacjent onkologiczny powinien rozważyć skorzystanie z pomocy rehabilitanta/fizjoterapeuty? Kto potrzebuje takiego wsparcia szczególnie?

Dr. Dominik Graczyk: Rehabilitacja jest działaniem szerokim, bardzo często naszymi pacjentami są osoby, które korzystają z naszej wiedzy i usług w celach profilaktycznych.

W tym kontekście każdy pacjent onkologiczny może rozważać korzystanie z pomocy fizjoterapeutycznej, niekoniecznie w ścisłym związku ze schorzeniem onkologicznym. Natomiast naszego szczególnego wsparcia wymagają chorzy, u których w wyniku leczenia onkologicznego powstały i utrzymują się obrzęki limfatyczne. W takich przypadkach nie należy zwlekać z wizytą u fizjoterapeuty. Tak naprawdę, to rehabilitację onkologiczną stosuje się niezależnie od stosowanej metody leczenia onkologicznego, dlatego zachęcam pacjentów, aby podczas wizyty u swojego lekarza onkologa poprosili go o udzielenie informacji na temat zalecanych zabiegów fizjoterapeutycznych.

Na czym polega i jakie są główne cele rehabilitacji dla Pacjentów onkologicznych?

Dr. Dominik Graczyk: Leczenie onkologiczne stanowi duże obciążenie dla organizmu pacjenta. Naszym zadaniem jako fizjoterapeutów jest przygotować organizm chorego do leczenia onkologicznego, które często wiąże się z bólem, ograniczeniem aktywności ruchowej czy nawet unieruchomieniem. To może zwiększać ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i innych schorzeń. Podczas rehabilitacji onkologicznej koncentrujemy się na zapobieganiu tym powikłaniom oraz na wspomaganiu pacjenta w jak najszybszym powrocie do aktywności i samodzielności.

Nadrzędnym celem rehabilitacji jest powrót do poprzedniej jakości życia i najpełniejszego komfortu fizycznego i psychicznego. Fizjoterapia przeciwdziała obrzękom i zmniejszaniu siły mięśniowej często występujących w przebiegu chorób nowotworowych. Stosowanie zabiegów rehabilitacyjnych jest zalecane w każdym stadium choroby. Po zabiegach takich jak np. mastektomia zaleca się stosowanie drenażu limfatycznego i wykonywanie odpowiednich ćwiczeń, których celem jest zmniejszenie dolegliwości, poprawa funkcji oraz zapobieganie powikłaniom po zabiegach. Jest to proces długotrwały, ale za to dający pozytywne efekty.

Jak wygląda dostęp do wspomnianych świadczeń? Gdzie szukać profesjonalnej pomocy?

Dr. Dominik Graczyk: Uruchamianych jest wiele programów terapeutycznych związanych z onkologią, które mają na celu jak najszybsze objęcie chorego opieką. Niestety, ciągle obserwujemy kolejki w przychodniach specjalizujących się w rehabilitacji onkologicznej. W ubiegłym miesiącu uruchomiliśmy w Szpitalu IBIS przy ulicy Wolność 3a w Warszawie specjalistyczny oddział zajmujący się rehabilitacją onkologiczną.

Pod jednym dachem udało nam się zebrać zespół doświadczonych terapeutów, którzy swoją wiedzą, umiejętnościami i zaangażowaniem wspierają chorych na raka w powrocie do zdrowia. Mimo “świeżości” tego projektu obserwujemy bardzo duże zainteresowanie pacjentów, po czym wnoszę o ciągle istniejącej potrzebie rozwoju tego typu pomocy.

Rehabilitacja w onkologii, opracował Jarosław Gośliński, redaktor naczelny portalu onkologicznego zwrotnikraka.pl