[massagewarsaw]

Coraz częściej mówi się o masażu noworodka. Masaż noworodka do niedawna wykonywany był głównie u dzieci ryzyka lub u dzieci z problemami ortopedycznymi w celu normalizacji napięcia mięśniowego lub stymulacji Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN).

Współcześnie masaż noworodka jest coraz częściej przywoływany i wprowadzany w życie gdyż odnajduje się coraz więcej poziomów oddziaływania poprzez dotyk. Dotyk jest pierwotną formą postrzegania otoczenia, która rozwija się dynamicznie od wczesnego stadium rozwoju wewnątrzłonowego.

Masaż natomiast jest ściśle określoną formą dotyku, która może wyzwalać reakcje bądź zachowania dziecka, które w danym momencie są pożądane w odniesieniu do dobrostanu psychofizycznego.

Obecnie coraz częściej mówi się o masażu noworodka w kontekście rozwoju emocjonalnego, budowaniu więzi pomiędzy opiekunami a dzieckiem. Masaż może być momentem w którym dziecko i opiekunowie mają czas naobserwację siebie co kształtuje i umacnia więź.

Dużą grupą dzieci którym warto zaproponować masaż są to dzieci urodzone przedwcześnie, które oprócz opieki lekarskiej wymagają również wdrożenia postępowania fizjoterapeutycznego w postaci stymulacji neurorozwojowej niwelującej potencjalne zagrożenia wynikające z przedwczesnego porodu.

Jedną z integralnych składowych fizjoterapii jest masaż traktowany w odniesieniu do noworodka jako eksteroreceptywna stymulacja.

Masaż jako bodziec może być wykorzystywany w celu stymulacji OUN, układu mięśniowego, krążenia, oddechowego, hormonalnego lub też behawioralnego oraz normalizacji napięcia mięśniowego i budowania orientacji przestrzennej. W zależności od poziomu stymulacji wcześniaka masaż musi być dostosowywany do potrzeb i celów jakie chcemy osiągnąć.

Chcąc zdefiniować masaż możemy powiedzieć, że jest to bodziec wywołany ręką masażysty poprzez mechaniczne oddziaływanie na tkanki człowieka, wyzwalający przy tym reakcje fizjologiczne, które stymulują określone systemy działając miejscowo lub ogólne.

Dotychczasowe badania wpływu masażu wykazały, że masaż przyspiesza przyrost masy ciała o 100 gram w przeciągu 2 tygodniu w stosunku do dzieci nie masowanych. Skraca tym samym czas hospitalizacji, zmniejsza narażenie na zakażenia szpitalne, powikłania jatrogenne oraz obniża koszty leczenia.

Znane są zjawiska wzrostu poziomu insuliny i zmniejszenia poziomu hormonów stresowych co wpływa na szybszy okres zasypiania i dłuższy czas snu. Masaż stymuluje także rozwój neurobehawioralny wcześniaka co ma znaczenie zasadnicze dla osiągania przez niego pełni ludzkich możliwości.

Masaż, jako dwie odrębne koncepcje zapoczątkowany został w Indiach i Szwecji, następnie oba sposoby stymulacji noworodków były modyfikowane.

Masaż indyjski tzw. Shantali lub masaż szwedzki są to dwie koncepcje postępowania spójne pod względem bodźca i zasad ogólnych, natomiast różniące się pod względem kierunku wykonywanego zabiegu. Kierunek w którym będzie masowane ciałodziecka mobilizuje inne poziomy ustroju.

Masaż wykonywany dosercowo będzie wspomagał układ krążenia i limfatyczny, natomiast kierunek proksymo-dystalny i cefalo-kałdalny będzie miał znaczenie w sytuacji kiedy zależy nam na kształtowaniu OUN. Modyfikując oba postępowania swoją koncepcję zaproponowała Vimali Schneider McClure; polega ona na łączeniu kierunku odśrodkowego i dośrodkowego podczas masażu. Warunki jakie trzeba spełnić dla potrzeb masażu dziecka w domu są zbliżone do panujących w momencie kąpieli dziecka.

Temperatura pomieszczeniapowinna oscylować między 21-25 °C. Miejscem do masażu może być łóżko lub kolana rodzica. Ważne jest aby podłoże na którym będzie znajdowało się dziecko było stabilne i nie powodowało dyskomfortu. Jako środek poślizgowy można stosować różnego rodzaju oliwki lub kremy, które nie powodują podrażnienia skóry dziecka.

Jak zoptymalizować bodziec aby masaż był dobrze odebrany przez dziecko?

Do podstawowych zasad należy czas, w którym masaż będzie wykonywany. Dziecko nie powinno być głodne, dlatego najlepszym momentem będzie czas ok. trzech kwadransów po posiłku.

Nie powinno być zbytnio zmęczone lub rozdrażnione. Kolejną zasadą jest odpowiednio dostosowane tempo, powinno być tak dobrane aby dziecko miało czas na analizę i koncentrację na ruchach masującego, aby mogło analizować podawany dotyk.

Z tempem masażu ściśle związany jest rytm który winien być również dostosowany do potrzeb dziecka, może być zmienny lub stały, o tym decyduje odbiorca dotyku.

Optymalnym tempem jest ruch rąk zgodny z ruchem gałek ocznych dziecka jeżeli nie śpi lub brak dyskomfortu podczas snu lub we wczesnej fazie zasypiania. Czas zabiegu nie jest stały i może ulegać zmianie. Wystarczającym czasem do opracowania całego ciała dziecka jest 15 minut, które może ulec wydłużeniu nawet do 30 minut w zależności od potrzeby i możliwości dziecka.

Dzieci które korzystają z masażu systematyczniei jest to ich kolejny masaż mogą domagać się dłuższego kontaktu z rodzicem. Kierunek masażu, który jest istotą kształtowania i wspierania rozwoju OUN powinien być prowadzony z zachowaniem kierunku cefalo-kaudalnego i proksymo-dystalnego gdyż jest zgodny z fizjologicznym rozwojem układu nerwowego. Kierunek masażu, oprócz siły bodźca, jest podstawą prawidłowego wykonania masażu.

Istotnym czynnikiem jest zaangażowanie dziecka. Jeżeli masaż wykonywany będzie dla dziecka i z udziałem dziecka na pewno spełni swoją rolę działając kojąco jednocześnie budując więź emocjonalną.

Pozycjonowanie podczas masażu. Pozycja dziecka powinna być pozycją wygodną oraz niczym nie wymuszoną. Masaż klatki piersiowej kończyn górnych, powłok brzusznych, kończyn dolnych oraz twarzy i głowy powinien być wykonywany w pozycji leżenia tyłem. W pozycji leżenia przodem może być masowany grzbiet i kończyny dolne. Alternatywnie grzbiet i kończyna górna mogą być opracowywane w leżeniu bokiem.

Oprócz pozycji, które muszą być zachowane aby doprowadzić do rozluźnienia tkanek masowanych i dobrego niczym nie ograniczonego dostępu do okolic masowanych, należy zwracać uwagę na to,aby dziecko układane było symetrycznie w leżeniu przodem i tyłem.

Zachowanie prawidłowego ułożenia w pozycji leżenia bokiem eliminuje wzrost napięcia mięśniowego którego konsekwencją jest odginanie się dziecka do tyłu. Przestrzeganie podstawowych zasad i obserwacja dziecka podczas masażu gwarantuje zachowanie harmonii rozwoju psychofizycznego dziecka.

Korzyści płynące ze stosowania masażu są nie do przecenienia. Masując nie tylko wspieramy rozwój dziecka ale także nawiązujemy z nim wyjątkową relację. Mamy okazję zatrzymania się w codziennej gonitwie i spędzenia z dzieckiem czasu w skupieniu i czułości.

Jest to doskonała okazja np. dla ojców na nawiązanie intensywnego kontaktu z malutkim dzieckiem. Prawidłowe wykonanie masażu nie jest skomplikowane i opanowanie tej sztuki przez rodziców nie zabieradużo czasu a dodaje pewności siebie.

Masaż jako pewna forma „mowy dotyku” niesie za sobą korzyści tak duże, że warto polecać i wdrażać tę formę bliskości w każdej rodzinie w której pojawiło się dziecko, zarówno to urodzone przedwcześnie jak i urodzone o czasie.

Autor: Marek Boberski