Drenaż limfatyczny
: 2012-02-14, 14:26
Po raz pierwszy został zastosowany w 1934 roku przez duńskiego lekarza Emila Voddera na podstawie jego 20–letnich doświadczeń i badań klinicznych. Drugim badaczem, który zajmował się zagadnieniami drenażu limfatycznego był dr Asdonka z Essen w Niemczech.
Drenaż polega na zastosowaniu określonych technik masażu limfatycznego, wykonywanych w formie przepychającej w celu usprawnienia krążenia limfy. Poszczególne techniki stosuje się w tempie wolnym tzn. 10 – 20 ruchów na minutę, masując w kierunku dużych węzłów chłonnych, które należy opracować co najmniej dwukrotnie.
DO GŁÓWNYCH ZADAŃ DRENAŻU LIMFATYCZNEGO NALEŻY:
☺ usprawnienie krążenia chłonki w układzie limfatycznym, tzn. od naczyń chłonnych włosowatych do ujść żylnych
☺ przeciwdziałanie lub likwidacja obrzęków typu: zapalnego, chłonnego, zastoinowego albo onkotycznego
☺ przyspieszenie usunięcia z organizmu produktów przemiany materii
KLASYFIKACJA OBRZĘKU LIMFATYCZNEGO WG BRUNNERA
Iº – mały obrzęk obejmujący stopę i podudzie, występujący wieczorem, samoistnie ustępujący po podniesieniu kd powyżej tułowia
IIº - obrzęk utrzymujący się przez cały dzień + objaw Stemmera (obrzęk nad 2 palcem), ustępujący po nocy
IIIº - stały obrzęk, nieustępujący po podniesieniu kd
IVº - stały obrzęk, zniekształcający kończynę, często powikłany zmianami zapalnymi (róża, wypryski, grzybica palców, przetoki limfatyczne)
Vº - słoniowacizna – olbrzymi obrzęk zniekształcający kończynę, pogrubiający skórę, z dystrofią mięśniową, upośledzający funkcję kończyny
RÓŻNICOWANIE
Obrzęk limfatyczny:
asymetryczna lokalizacja
pogłębienie poprzecznych fałdów skóry
opuchnięcie grzbietu stopy
brak bólu
skóra blada, temperatura w normie
występowanie brodawek skórnych, róży, grzybicy palców
Obrzęk żylny:
skóra sinoczerwona, występowanie niebieskawych lub czerwonych pajączków, podwyższona temperatura tkanek miękkich
obrzęk nasilający się wieczorem, może samoistnie ustępować – pozycja drenażowa lub odpoczynek nocny
Test Perthesa – pacjent stoi, założenie opaski uciskowej na udo lub podudzie (powyżej żylaków), pacjent szybko porusza się w miejscu. INTERPRETACJA: zatrzymanie krwi świadczy o niewydolności zastawki żyły odpiszczelowej; niepełne opróżnianie żylaków – niewydolność zastawek żył łączących
ZASADY STOSOWANIA DRENAŻU LIMFATYCZNEGO
☺ Pozycja pacjenta w czasie masażu to pozycja drenażowa → części obwodowe (kończyny) powinny być ułożone wyżej niż tułów, lekko zgięte w stawach
cel: zmniejszenie napięcia mięśni i ułatwienie odpływu krwi i limfy.
☺ Kierunek wykonywanych technik – od obwodu do ujść żylnych. W przypadku kończyn masaż wykonuje się w kierunku dosercowym, zaczynając od części proksymalnych, a kończąc na częściach dystalnych
cel: aby ułatwić odpływ chłonki do układu krwionośnego należy najpierw udrożnić pnie limfatyczne i węzły chłonne leżące przy ujściach żylnych.
☺ Techniki stosowane podczas masażu powinny mieć charakter wypychający.
Techniki powinny być wykonywane precyzyjnie, delikatnie, miękko i płynnie – cel: przepychanie limfy w kierunku wykonywanego chwytu. Rodzaje technik:
z masażu klasycznego: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie
z masażu segmentarnego: rozcieranie koliste
techniki drenażowe: ugniatanie przepychające, uciski falujące, „pompowanie”
DAWKOWANIE MASAŻU
☺ każdą technikę należy powtórzyć 4 – 5 razy
☺ wszystkie techniki stosuje się z umiarkowaną siłą, aby nie doprowadzić do zbytniego rozgrzania tkanek
☺ należy zachować wolne tempo 10 – 20 ruchów/minutę (ze względu na wolny przepływ chłonki)
☺ obowiązuje zasada podwójnego opracowania każdego stawu
☺ czas zabiegu częściowego wynosi 15 – 20 minut, a całościowego do 60 minut
☺ zabiegi można stosować codziennie, co 2-gi dzień lub 2 razy w tygodniu (zależy to od wrażliwości pacjenta oraz od jego stanu chorobowego)
☺ liczba zabiegów dowolna, zależna od postępów w leczeniu schorzenia
BADANIE DIAGNOSTYCZNE PRZED DRENAŻEM
badanie podmiotowe
dane personalne
schorzenie podstawowe (przyczyna obrzęku)
schorzenia dodatkowe, przebyte operacje
uwzględnienie czy nie występują przeciwwskazania do zabiegu
samopoczucie pacjenta/tki w dniu zabiegu
badanie przedmiotowe
ocena wzrokowa
ocena palpacyjna
przeprowadzenie adekwatnych testów (zakres ruchomości stawów, siła mięśniowa, pomiar obwodów i in.)
Test Kułakowskiego i Miki – pomiar obwodu
10 cm powyżej nadkłykcia bocznego k. ramiennej/ górnej krawędzi rzepki
10 cm poniżej nadkłykcia bocznego k. ramiennej/ szczytu rzepki
przez środek śródręcza bez kciuka/środek śródstopia
konsystencja obrzęku: miękki lub twardy
INTERPRETACJA:
2 – 3 cm różnicy w obwodzie – niewielki obrzęk
3 – 5 cm – średni obrzęk
powyżej 5 cm – ciężki obrzęk
WSKAZANIA DO STOSOWANIA DRENAŻU LIMFATYCZNEGO
CHOROBY SKÓRY:
☺ zaburzenia odżywcze skóry
☺ zmiany skórne związane z zaburzeniami krążenia limfy
☺ stany po wygojonych odmrożeniach i oparzeniach
☺ przewlekłe choroby naczyń krwionośnych i limfatycznych
☺ stany po przebytych chorobach dermatologicznych
☺ zaburzenia w funkcji wydzielniczej błon śluzowych
☺ w celach kosmetycznych np.: cellulitis
CHOROBY NARZĄDÓW RUCHU
☺ stany po stłuczeniach, skręceniach, zwichnięciach (obrzęki pourazowe)
☺ stany po złamaniach
☺ stany po amputacjach i innych operacjach na narządach ruchu
☺ zmiany w narządach ruchu z przeciążenia
☺ po zdjęciu opatrunku gipsowego celem poprawy trofiki skóry
☺ uszkodzenia mięśni i ścięgien
☺ stany po przewlekłych zapaleniach tkanek miękkich
CHOROBY REUMATYCZNE
☺ reumatoidalne zapalenie stawów
☺ młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów
☺ twardzina układowa (skleroderma)
☺ zapalenie tkanek okołostawowych
☺ choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa
☺ zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich
☺ zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
☺ choroby zastawek serca
☺ choroby mięśnia sercowego i stany po zawale serca
☺ choroby wywołane zastojem limfy
☺ choroby przebiegające z obrzękami zastoinowymi, zapalnymi (w okresach przewlekłych)
☺ stany po przebytych chorobach zakaźnych w celu usprawnienia krążenia limfy
☺ profilaktyka wystąpienia zakrzepowego zapalenia żył lub żylaków
CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO
☺ astma oskrzelowa w okresie międzynapadowym
☺ rozedma płuc
☺ stany po zapaleniu płuc i oskrzeli
☺ stany po zabiegach torakochirurgicznych
CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO
☺ stany po przewlekłych zapaleniach nerwów lub splotów nerwowych
☺ porażenia nerwów obwodowych
☺ stany po urazach ośrodkowego układu nerwowego
CHOROBY WEWNĘTRZNE:
☺ zaburzenia przemiany materii – otyłość, nadwaga
☺ chroniczne stany zapalne zatok
☺ obrzęki powstałe pod wpływem zaburzeń pracy nerek
☺ obrzęki narządów wewnętrznych spowodowane zaburzeniami krążenia limfy
SCHORZENIA ONKOLOGICZNE:
☺ stany po operacyjnym usunięciu nowotworów
☺ stany po leczeniu (radioterapia, chemioterapia) nowotworów niezłośliwych
PRZECIWWSKAZANIA DO WYKONANIA DRENAŻU LIMFATYCZNEGO
☺ wszystkie choroby przebiegające z wysoką temperaturą ciała (↑ 38ºC)
☺ przerwanie ciągłości skóry
☺ choroby zakaźne
☺ choroby nowotworowe układu chłonnego
☺ nowotwory, w których istnieje zagrożenie powstania przerzutów
☺ obrzęki i wysięki w przebiegu ostrych stanów zapalnych
☺ ciąża patologiczna lub zagrożona
BADANIE CELLULITU
Iº - cellulit lekki wodny – w pozycji stojącej przy ucisku palcami fałdu skórnego pojawiają się niewielkie nierówności i nieznaczne bruzdy
IIº - cellulit średni – w pozycji leżącej przy ucisku pojawia się nierównomiernie rozłożona tkanka tłuszczowa i większe zagłębienia – objaw skórki pomarańczowej; tkanka łączna jest stwardniała, uciska włókna nerwowe – zwiększona wrażliwość na ból
IIIº - cellulit ciężki – w każdej pozycji widoczne są grube złogi komórek tłuszczowych oddzielone głębokimi bruzdami; zagłębienia występują również w trakcie napinania mięśni – samoistny objaw skórki pomarańczowej; badaniem palpacyjnym można wyczuć grudki w głębszych warstwach tkanki podskórnej
IVº - cellulit ciężki z makrogrudkami – widoczny w każdej pozycji; makrogrudki powstają z połączenia mikrogrudek z IIIº, wykazują tkliwość bólową na skutek ucisku
Drenaż polega na zastosowaniu określonych technik masażu limfatycznego, wykonywanych w formie przepychającej w celu usprawnienia krążenia limfy. Poszczególne techniki stosuje się w tempie wolnym tzn. 10 – 20 ruchów na minutę, masując w kierunku dużych węzłów chłonnych, które należy opracować co najmniej dwukrotnie.
DO GŁÓWNYCH ZADAŃ DRENAŻU LIMFATYCZNEGO NALEŻY:
☺ usprawnienie krążenia chłonki w układzie limfatycznym, tzn. od naczyń chłonnych włosowatych do ujść żylnych
☺ przeciwdziałanie lub likwidacja obrzęków typu: zapalnego, chłonnego, zastoinowego albo onkotycznego
☺ przyspieszenie usunięcia z organizmu produktów przemiany materii
KLASYFIKACJA OBRZĘKU LIMFATYCZNEGO WG BRUNNERA
Iº – mały obrzęk obejmujący stopę i podudzie, występujący wieczorem, samoistnie ustępujący po podniesieniu kd powyżej tułowia
IIº - obrzęk utrzymujący się przez cały dzień + objaw Stemmera (obrzęk nad 2 palcem), ustępujący po nocy
IIIº - stały obrzęk, nieustępujący po podniesieniu kd
IVº - stały obrzęk, zniekształcający kończynę, często powikłany zmianami zapalnymi (róża, wypryski, grzybica palców, przetoki limfatyczne)
Vº - słoniowacizna – olbrzymi obrzęk zniekształcający kończynę, pogrubiający skórę, z dystrofią mięśniową, upośledzający funkcję kończyny
RÓŻNICOWANIE
Obrzęk limfatyczny:
asymetryczna lokalizacja
pogłębienie poprzecznych fałdów skóry
opuchnięcie grzbietu stopy
brak bólu
skóra blada, temperatura w normie
występowanie brodawek skórnych, róży, grzybicy palców
Obrzęk żylny:
skóra sinoczerwona, występowanie niebieskawych lub czerwonych pajączków, podwyższona temperatura tkanek miękkich
obrzęk nasilający się wieczorem, może samoistnie ustępować – pozycja drenażowa lub odpoczynek nocny
Test Perthesa – pacjent stoi, założenie opaski uciskowej na udo lub podudzie (powyżej żylaków), pacjent szybko porusza się w miejscu. INTERPRETACJA: zatrzymanie krwi świadczy o niewydolności zastawki żyły odpiszczelowej; niepełne opróżnianie żylaków – niewydolność zastawek żył łączących
ZASADY STOSOWANIA DRENAŻU LIMFATYCZNEGO
☺ Pozycja pacjenta w czasie masażu to pozycja drenażowa → części obwodowe (kończyny) powinny być ułożone wyżej niż tułów, lekko zgięte w stawach
cel: zmniejszenie napięcia mięśni i ułatwienie odpływu krwi i limfy.
☺ Kierunek wykonywanych technik – od obwodu do ujść żylnych. W przypadku kończyn masaż wykonuje się w kierunku dosercowym, zaczynając od części proksymalnych, a kończąc na częściach dystalnych
cel: aby ułatwić odpływ chłonki do układu krwionośnego należy najpierw udrożnić pnie limfatyczne i węzły chłonne leżące przy ujściach żylnych.
☺ Techniki stosowane podczas masażu powinny mieć charakter wypychający.
Techniki powinny być wykonywane precyzyjnie, delikatnie, miękko i płynnie – cel: przepychanie limfy w kierunku wykonywanego chwytu. Rodzaje technik:
z masażu klasycznego: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie
z masażu segmentarnego: rozcieranie koliste
techniki drenażowe: ugniatanie przepychające, uciski falujące, „pompowanie”
DAWKOWANIE MASAŻU
☺ każdą technikę należy powtórzyć 4 – 5 razy
☺ wszystkie techniki stosuje się z umiarkowaną siłą, aby nie doprowadzić do zbytniego rozgrzania tkanek
☺ należy zachować wolne tempo 10 – 20 ruchów/minutę (ze względu na wolny przepływ chłonki)
☺ obowiązuje zasada podwójnego opracowania każdego stawu
☺ czas zabiegu częściowego wynosi 15 – 20 minut, a całościowego do 60 minut
☺ zabiegi można stosować codziennie, co 2-gi dzień lub 2 razy w tygodniu (zależy to od wrażliwości pacjenta oraz od jego stanu chorobowego)
☺ liczba zabiegów dowolna, zależna od postępów w leczeniu schorzenia
BADANIE DIAGNOSTYCZNE PRZED DRENAŻEM
badanie podmiotowe
dane personalne
schorzenie podstawowe (przyczyna obrzęku)
schorzenia dodatkowe, przebyte operacje
uwzględnienie czy nie występują przeciwwskazania do zabiegu
samopoczucie pacjenta/tki w dniu zabiegu
badanie przedmiotowe
ocena wzrokowa
ocena palpacyjna
przeprowadzenie adekwatnych testów (zakres ruchomości stawów, siła mięśniowa, pomiar obwodów i in.)
Test Kułakowskiego i Miki – pomiar obwodu
10 cm powyżej nadkłykcia bocznego k. ramiennej/ górnej krawędzi rzepki
10 cm poniżej nadkłykcia bocznego k. ramiennej/ szczytu rzepki
przez środek śródręcza bez kciuka/środek śródstopia
konsystencja obrzęku: miękki lub twardy
INTERPRETACJA:
2 – 3 cm różnicy w obwodzie – niewielki obrzęk
3 – 5 cm – średni obrzęk
powyżej 5 cm – ciężki obrzęk
WSKAZANIA DO STOSOWANIA DRENAŻU LIMFATYCZNEGO
CHOROBY SKÓRY:
☺ zaburzenia odżywcze skóry
☺ zmiany skórne związane z zaburzeniami krążenia limfy
☺ stany po wygojonych odmrożeniach i oparzeniach
☺ przewlekłe choroby naczyń krwionośnych i limfatycznych
☺ stany po przebytych chorobach dermatologicznych
☺ zaburzenia w funkcji wydzielniczej błon śluzowych
☺ w celach kosmetycznych np.: cellulitis
CHOROBY NARZĄDÓW RUCHU
☺ stany po stłuczeniach, skręceniach, zwichnięciach (obrzęki pourazowe)
☺ stany po złamaniach
☺ stany po amputacjach i innych operacjach na narządach ruchu
☺ zmiany w narządach ruchu z przeciążenia
☺ po zdjęciu opatrunku gipsowego celem poprawy trofiki skóry
☺ uszkodzenia mięśni i ścięgien
☺ stany po przewlekłych zapaleniach tkanek miękkich
CHOROBY REUMATYCZNE
☺ reumatoidalne zapalenie stawów
☺ młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów
☺ twardzina układowa (skleroderma)
☺ zapalenie tkanek okołostawowych
☺ choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa
☺ zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich
☺ zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
☺ choroby zastawek serca
☺ choroby mięśnia sercowego i stany po zawale serca
☺ choroby wywołane zastojem limfy
☺ choroby przebiegające z obrzękami zastoinowymi, zapalnymi (w okresach przewlekłych)
☺ stany po przebytych chorobach zakaźnych w celu usprawnienia krążenia limfy
☺ profilaktyka wystąpienia zakrzepowego zapalenia żył lub żylaków
CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO
☺ astma oskrzelowa w okresie międzynapadowym
☺ rozedma płuc
☺ stany po zapaleniu płuc i oskrzeli
☺ stany po zabiegach torakochirurgicznych
CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO
☺ stany po przewlekłych zapaleniach nerwów lub splotów nerwowych
☺ porażenia nerwów obwodowych
☺ stany po urazach ośrodkowego układu nerwowego
CHOROBY WEWNĘTRZNE:
☺ zaburzenia przemiany materii – otyłość, nadwaga
☺ chroniczne stany zapalne zatok
☺ obrzęki powstałe pod wpływem zaburzeń pracy nerek
☺ obrzęki narządów wewnętrznych spowodowane zaburzeniami krążenia limfy
SCHORZENIA ONKOLOGICZNE:
☺ stany po operacyjnym usunięciu nowotworów
☺ stany po leczeniu (radioterapia, chemioterapia) nowotworów niezłośliwych
PRZECIWWSKAZANIA DO WYKONANIA DRENAŻU LIMFATYCZNEGO
☺ wszystkie choroby przebiegające z wysoką temperaturą ciała (↑ 38ºC)
☺ przerwanie ciągłości skóry
☺ choroby zakaźne
☺ choroby nowotworowe układu chłonnego
☺ nowotwory, w których istnieje zagrożenie powstania przerzutów
☺ obrzęki i wysięki w przebiegu ostrych stanów zapalnych
☺ ciąża patologiczna lub zagrożona
BADANIE CELLULITU
Iº - cellulit lekki wodny – w pozycji stojącej przy ucisku palcami fałdu skórnego pojawiają się niewielkie nierówności i nieznaczne bruzdy
IIº - cellulit średni – w pozycji leżącej przy ucisku pojawia się nierównomiernie rozłożona tkanka tłuszczowa i większe zagłębienia – objaw skórki pomarańczowej; tkanka łączna jest stwardniała, uciska włókna nerwowe – zwiększona wrażliwość na ból
IIIº - cellulit ciężki – w każdej pozycji widoczne są grube złogi komórek tłuszczowych oddzielone głębokimi bruzdami; zagłębienia występują również w trakcie napinania mięśni – samoistny objaw skórki pomarańczowej; badaniem palpacyjnym można wyczuć grudki w głębszych warstwach tkanki podskórnej
IVº - cellulit ciężki z makrogrudkami – widoczny w każdej pozycji; makrogrudki powstają z połączenia mikrogrudek z IIIº, wykazują tkliwość bólową na skutek ucisku