Forum.e-Masaz.pl

NIEWIDOMY MASAŻYSTA Nr 2 -158 KWARTALNIK

Mgr ZBIGNIEW SITKO (Tarnów) -

I. Nie tylko akupunktura.

Oczywiście, błędem byłoby przyjmować,
że punkty oddziaływania mają
wpływ na ten lub inny narząd (i na
odwrót) tylko przez układ segmentów
rdzenia kręgowego.

Narządowo-neuroskórne wzajemne
powiązania i skórno-neuronarządowe
oddziaływania powstają we wczesnych
etapach ontogenezy. Wspólność
ektodermalnego pochodzenia układów
nerwowego i skóry odgrywa
w tym - zdaniem naukowców - niepoślednią
rolę. Segmentowe unerwienie
narządów jest przeważnie zachowane,
jednak w procesie rozwoju embrionu
połączenia te mogą ulec powikłaniom
i wzajemnie się przenikać. Rozwój
i wzrost organizmu prowadzi do
uformowania się splotów naczyniowo-
nerwowych, rozłożonych wzdłuż
przebiegu tętnic, żył, naczyń chłonnych,
które mogą wychodzić daleko
poza przedziały unerwienia narządowo-
segmentowego.

Jedno i to samo włókno nerwowe
układu autonomicznego może jednocześnie
mieć swoje zakończenia w kilku
sąsiadujących ze sobą narządach
(np.: w naczyniach jelit i mięśniu gładkim,
w naczyniach serca i mięśniu
sercowym, w oponie miękkiej i naczyniach
mózgu itp.).

Opisano też możliwość bezpośredniego
przekazania pobudzenia z włókna
dośrodkowego na odśrodkowe,
z pominięciem komórki nerwowej. Wykazano
też, że wyizolowanie mediatora
może zachodzić nie tylko w odcinkach
końcowych, ale również wzdłuż przebiegu
pnia nerwowego - aksonu,
w miejscach, w których żylakowate
zgrubienia (miejsca nagromadzenia
mediatorów) nie są osłonięte wypustkami
komórek Schwanna i istnieje możliwość
bezpośredniego przekazania
pobudzenia z jednego aksonu na drugi.

Inni badacze zwrócili uwagę na możliwość
przekazywania impulsów
z tworów współczuł nych na przestrzenie
okołowłosowate i naczynia włosowate,
które nazwano synapsami na
przewodzie.

Zjawiska podane przykładowo można
w pewnych warunkach odnieść do
czynników miejscowych, ale jednak
w innych pracach wskazano na udział
współczuł nych tworów nerwowych
w aktywizacji różnych czynności hormono-
twórczych, przez ich bezpośrednie
oddziaływanie na gruczołowatą
miazgę przedniego płata przysadki oraz
podwzgórza.

Takie szczegółowe informacje
w znacznym stopniu ułatwiają zrozumienie
mechanizmów refleksoterapii
oraz wyjaśniają skomplikowane kliniczne
zespoły porażenia lub uszkodzenia
autonomicznego układu nerwowego.

Także inni autorzy prac badawczych
potwierdzają, że autonomiczny układ
nerwowy jest wielostronnie powiązany
z różnymi częściami mózgu,
a w szczególności z zespołem limbiczno-
retykularnym oraz jądrami śródmózgowia.

Według zasad sprzężenia zwrotnego,
wpływ ośrodkowych odcinków
układu nerwowego na odcinki obwodowe
jest wzajemnie uwarunkowany
- to znaczy, że centralne i peryferyjne
struktury wpływają wzajemnie na siebie,
tworząc niekiedy zamknięty krąg
patologiczny.

Prostsze wzajemne powiązania
z udziałem segmentowego aparatu
rdzenia kręgowego i jego części autonomicznej
mogą występować w następujących
związkach odruchowych;

a) skórno-skórnych,
b) skórno-trzewnych,
c) trzewno-skórnych,
d) trzewno-trzewnych.

Jeżeli wziąć pod uwagę fakt, że takie
wzajemne powiązania znacznie komplikują
się w momencie specyficznych
i niespecyficznych zespołów mózgowych,
staje się zrozumiałe, że skóra
i przylegające tkanki (cały metamer)
mają wielostronne powiązania z tym
lub innym narządem wewnętrznym,
a ich wpływy są wzajemnie uwarunkowane.

Tego rodzaju powiązania i wpływy
pozwoliły ludowym lekarzom Dalekiego Wschodu z powodzeniem oddziaływać na rozliczne obszary ciała, w celu regulowania czynności określonych
narządów, a równocześnie całego organizmu.

Te odcinki ciała nie ograniczają
się tylko do skóry, lecz włączają
również głębsze warstwy tkanki, także
niektóre ścięgna oraz okostną.

Zasada działania przez strefy zwiększonej
drażliwości czuciowej znana
jest pod nazwą "mikro-akupunktury".

Wszystkie one mają wspólną prawidłowość
- są położone w najbardziej
zróżnicowanych czynnościowo okolicach.

Już w 1905 roku P. Bonier proponował
oddziaływanie na błonę śluzową
małżowin nosowych, a w 1958 roku P.
Nogier opracował klarowny system
nakłuwania ucha, zwany aurikuloterapią.
Podobne zasady diagnostyki i leczenia
opracowano także dla niektórych
innych obszarów ciała: dłoni, podeszwy
stopy, skóry nosa i inne.

Pomimo miejscowego charakteru
takich oddziaływać, u ich podstaw leżą
ogólne refleksoryczne mechanizmy
(odruchowe). Dlatego więc, metodę tę
- obejmującą wiele różnorodnych
tchnik i sposobów, począwszy od klasycznej
metody starochińskiej Zhen
Jiu, po najnowsze techniki laseropunktury
- przyjęto nazywać refleksoterapią.

Taka nazwa wydaje się być najbardziej
uzasadniona. Obecnie stosuje się
bowiem nie tylko nakłuwania i przyżegania,
ale także wiele innych sposobów
oddziaływania na biologicznie
aktywne punkty, np.: masaż punktowy,
działanie prądem elektrycznym, energię
świetlną itp.

Z uwagi na wieloletnie przyzwyczajenia
wypada godzić się z używaniem
takich pojęć, jak: akupunktura czy igłorefleksoterapia, które, chociaż nie w pełni oddają istotę metody, są jednak stosowane przez lekarzy, terapeutów
i w literaturze fachowej.


II. Punkty refleksoterapii.

Dyskusyjna raczej pozostaje kwestia
związana z nazwą samych punktów, na
które oddziałuje się w taki lub inny
sposób. Stare nazwy okazały się bezpodstawne
lub nieprzekonywające.

Nazwa "punkty chińskie" jest używana,
gdyż nazw punktów tradycyjnie
nie tłumaczono, a nawet z upodobaniem
stosowano terminologię starochińską,
co stwarzało egzotyczny etos
i tajemniczość, niemal magię. Jednakże
nie można stwarzać wrażenia, że
takie punkty znają tylko chińczycy.

W literaturze fachowej, rozpowszechnione
są określenia: biologicznie aktywne
punkty (BAP), biologicznie aktywne
strefy (BAS), elektroaktywne
punkty (EAP), które także nie są w pełni
adekwatne, chociaż mają pewne
uzasadnienie: zwiększona przemiana
materii w tych cząstkach skóry, wyższa
temperatura, zwiększone wchłanianie
tlenu, zmniejszona oporność elektroskórna
itd.

Nazwy te podkreślają szczególne
cechy tych punktów, jakby zmniejszając
znaczenie innych odcinków ciała
i jakby sugerując, że te inne odcinki nie
są biologicznie czynne.

O podobnych wątpliwościach można
też mówić w odniesieniu do określenia
"punkty akupunktury".

Jeżeli godzimy się z tym, że opisywaną
tu metodę nazywa się refleksoterapią,
to logiczne wydaje się nam określenie
miejsca oddziaływania (rozlicznymi
czynnikami) jako punkty refleksoterapii.

Nazwy poszczególnych punktów
zachowały się takie, jakie im nadano
w zamierzchłej przeszłości. Mają one
swój oryginalny koloryt. W niektórych
przypadkach nazwy punktów mają
określony sens i określone znaczenie.

Jedne z nich odzwierciedlają nazwy
narządów, np. Feiyu - płuca, Xinyu
- serce; drugie odpowiadają nazwie
okolicy, w której są położone, np.:
Zusanli - na nodze, Shousanli - na
ręce; a trzecie -w pewnym stopniu
określają czynności narządu, obok którego
się znajdują, np.: Yingxiang - położony
przy skrzydełku nosa - oznacza
spotkanie wonności.

Niektóre punkty otrzymały nazwę
pochodzącą od miejsca swego położenia,
obok kości lub we wgłębieniu, np.:
Zhouliao - jamka stawu łokciowego,
Jugu - duża kość. Wiele punktów ma
nazwy odzwierciedlające pojęcie filozofii
starochińskiej, dotyczące sił Yang
oraz Yin. Dlatego punkty położone na
zewnętrznej powierzchni mają do nazwy
dołączoną cząstkę "Yang", a punkty
położone na stronie wewnętrznej
- cząstkę "Yin", np.: Yanglingquan
i Yinlingquan. Inne punkty otrzymały
nazwy ze względu na podobieństwo
do kształtów niektórych naturalnych
przyrodniczych formacji, np.: Kunlun
- góra Kun Lun, Xiaohai - maleńkie
morze itp.

Większość punktów ma nazwy będące
prawdopodobnie alegoriami, np.:
Taiyang - słońce, Shenmen - brama
bogów, albo boskie wrota itd.

III. Sposoby odnajdywania punktów akupunktury i refleksoterapii.

Jednym z podstawowych warunków
prawidłowego wykonania zabiegu akupunktury i osiągnięcia oczekiwanych wyników jest znajomość sposobów lokalizacji punktów. W medycynie
chińskiej stosowane są w tym
celu różne sposoby:

A. Lokalizacja punktów według
miejsc anatomicznych ciała. Jest to
sposób najprostszy, najdokładniejszy
i najczęściej stosowany. Wiele punktów
akupunktury znajduje się w sąsiedztwie
konkretnych okolic anatomicznych
ciała, np.: stawów, żeber, kręgów,
guzowatości, wyrostków, kącików ust,
oczu, brwi, zgięć, przyczepów mięśni
i ścięgien. Od tych miejsc rozpoczyna
się również odmierzanie odległości do
punktów lub między punktami.

B. Lokalizacja punktów akupunktury
przez odmierzanie odcinków linii na
skórze. Stosowana jest jednostka miary
tzw. proporcjonalny cun.

Sposób ten stosuje się głównie na
kończynach i tam, gdzie nie ma dość
charakterystycznych miejsc anatomicznych.

Gdy warunki zlokalizowania
punktów są szczególnie trudne, sposób
ten stosuje się łącznie z pierwszym.

Lekarze chińscy podzielili poszczególne
okolice ciała wzdłuż i wszerz na
równe odcinki, tzw. proporcjonalne jednostki
cun.

Cun jest jednostką, która nie może
być porównywana z żadną znaną jednostką
pomiaru długości. Stosowana
jest tylko w akupunkturze i służy do
znajdowania punktów, do mierzenia
ich odległości od siebie lub od różnych
miejsc na skórze.

W niektórych publikacjach zagranicznych
używa się małej, dokładniejszej
jednostki fen, która wynika z podziału
jednego cuna na dziesięć części.

Tak więc, przy zastosowaniu tego
sposobu pomiaru - odległość od zgięcia
łokciowego do zgięcia poprzecznego nadgarstka wynosi 12 cun proporcjonalnych, odległość od górnego
brzegu krętarza wielkiego (trochanter
major) do środka rzepki - 19 cun,
odległość od podstawy wyrostka mieczykowatego
do środka pępka wynosi
8 cun itd. Dopiero po zapoznaniu się ze
szczegółowymi opisami położenia
punktów można lepiej poznać i zrozumieć
zasady mierzenia za pomocą
proporcjonalnego cun.

Analizując te zasady, można zauważyć,
że 1 cun na czole nie jest równy
1 cun na klatce piersiowej, czy innej
części ciała.

Jeden cun proporcjonalny mierzony
w milimetrach w każdej okolicy ciała
będzie miał nieco inną długość. Proporcjonalny
cun u osoby niskiej i krępej
budowy ciała będzie inny, niż u osoby
wysokiej i szczupłej. Zawsze jednak
odległość od punktu Yintang, leżącego
u nasady nosa, w środku między
brwiami, do przedniej linii włosów
- niezależnie od tego, czy jest to mężczyzna,
kobieta, czy dziecko, o niskim
bądź wysokim czole - wyniesie 3 cun.

Odległość między brodawkami sutkowymi
ma być 8 cun, a od górnego
brzegu spojenia łonowego do środka
pępka - 5 cun.

C. Lokalizacja punktów przy pomocy
indywidualnego cun.

W tym sposobie lokalizacji punktów
wykorzystuje się długość palców dłoni
chorego. Odległość między dwoma fałdami
na zgiętym trzecim palcu ręki
stanowi jeden indywidualny cun. Niezbyt
przekonywujące są twierdzenia
w niektórych podręcznikach, że u kobiety
mierzy się palcem prawej ręki,
a u mężczyzn według palca lewej ręki.

Także grubość (szerokość w pierwszym
stawie) kciuka równa jest 1 cun,
a szerokość łącznie drugiego i trzeciego palca wynosi półtora cun. Łącznie szerokość czterech palców (od 2-5)
równa jest 3 cun indywidualne.

W praktyce do pomiarów wykorzystuje
się dłoń i palce chorego w miejscach
dla niego dostępnych. Terapeuta
może wykorzystać własne palce i dłoń
wtedy, gdy odpowiada ona wielkością
dłoni chorego.

D. Lokalizacja punktów przez przyjęcie
odpowiedniej pozycji lub ułożenia
poszczególnych części ciała.

Dla wyjaśnienia tego sposobu najlepiej
opisać przykłady: Leżący na południku
pęcherzyka żółciowego punkt
Fengshi można wyznaczyć wówczas,
gdy chory stoi (lub leży) wyprostowany
w pozycji "na baczność". Koniec
palca środkowego dłoni wskazuje ten
punkt. Punkt Liegue na południku płuc
można odnaleźć krzyżując kciuki obu
dłoni. Koniuszek palca wskazującego
dotyka wtedy tego punktu. Leżący na
południku pęcherza moczowego punkt
Chenoshan znajduje się na dolnym
brzegu mięśnia brzuchatego łydki (gastrocnemius),
między jego brzuśćcami.

Napięcie mięśni lub stanie na palcach
uwidacznia oba brzuśćce mięśnia łydki,
a punkt ten leży nieco niżej miejsca
ich połączenia.

E. Palpacyjna metoda wyszukiwania
punktów.

W stanach chorobowych na południkach
chorego narządu można łagodnie
uciskając, znaleźć miejsca wrażliwe
lub bolesne. Tkanka w danym
punkcie jest napięta lub bardziej wiotka.

Badania takiego dokonuje się opuszkami
palców, przesuwając je lekko
delikatnie wzdłuż południka. Przy
większym doświadczeniu nie jest to
takie trudne. Trzeba jednak dość dokładnie
poznać układ południków,
czyli - ujmując to bardziej klasycznie
- poznać linie tzw. kanałów życiowych,
później nazwanych meridianami,
a ostatnio linie te nazywa się "torami
przepływu energii".

F. Lokalizacja punktów refleksoterapii
przy zastosowaniu nowych urządzeń
technicznych.

W ostatnich latach wprowadzane są
do użytku różnego rodzaju elektrotechniczne
i elektroniczne aparaty, które
służą do wykrywania i lokalizacji biologicznie
aktywnych punktów, w tym
punktów akupunktury. Aparaty te,
ogólnie nazywane punktoskopami,
wykorzystują niższy w porównaniu
z otaczającą skórą opór elektryczny
punktów. W najprostszym ujęciu, urządzenia
te są bardzo czułymi omomierzami,
o różnych modyfikacjach, z różnego
rodzaju stabilizatorami, elektrodami
pomiarowymi itp., dostosowującymi
te punktoskopy do zmian ciepłoty
i wilgotności skóry.

Próbuje się także wyszukiwać punkty
według pomiaru temperatury. W tym
celu mierzy się ciepłotę za pomocą
termopary (ogniwa termoelektrycznego)
bezpośrednio w punkcie i porównuje
z temperaturą otaczających tkanek.

Niekiedy stosuje się też termowizory
lub ciepłowizory, rejestrujące strefy
podwyższonej temperatury. W ten
sposób na ludzkim ciele, a także na
ciele zwierząt i niektórych roślin, pojawiają
się specyficzne strefy o rozmiarach
2-6 milimetrów, różniące się nieco
budową i działaniem od innych cząstek
ciała. Takie właśnie miejsca otrzymały
nazwę punktów akupunktury albo
punktów refleksoterapii. Na tych stosunkowo
niewielkich odcinkach uzyskuje
się najwyraźniejsze efekty terapeutyczne,
co jest jednym z najistotniejszych
momentów w refleksoterapii.

Bibliografia:
1) H. Beinfield, E. Kornglod: Między
niebem a ziemią. Przewodnik po
medycynie chińskiej. W. A. B. Warszawa
1995.
2) G. Leibold: Masaż Shiatsu
- harmonizowanie energii w organizmie.
A. W. M. Warszawa 1995.
3) E. L. Maczeret, I. Z. Samosiuk:
Akupunktura i inne metody refleksoterapii.
PZWL. Warszawa 1990.
4) H. Operacz: Zasady akupunktury,
teoria i praktyka. Agencja
Omnipres. Warszawa 1991.
Akupunktur und andere Methoden
der Reflextherapie
Es wurden neurologische Grundlagen
der Akupunktur beschrieben. Man
stellte die Prinzipien der Terminologie
von Akupunkturstellen vor und die
Methoden ihren Bestimmung.

NIEWIDOMY MASAŻYSTA Nr 3-159 KWARTALNIK
Mgr. ZBIGNIEW SITKO (Tarnów)

Terapia Czeń-tsju i inne metody
refleksoterapii — z legend i faktów

Brak możliwości wyjaśnienia
wszystkich mechanizmów działania
akupunktury nie powinien
stanowić przeszkody w jej stosowaniu.

Nie można nie doceniać doświadczeń,
nabytych przez kilka tysięcy
lat, w przynoszeniu ulgi człowiekowi.

Szersze stosowanie nakłuwań
igłami, akupresury i innych metod
opartych na tradycyjnej medycynie
chińskiej nie może przyspieszyć
naukowe wyjaśnienie mechanizmów
działania tej klasycznej metody terapii
odruchowej.

Trudno wyobrazić sobie terapeutę,
który chce stosować te metody diagnostyki
i terapii, bez znajomości podstaw
i zasad rozwoju tej dziedziny.

Nie można bezkrytycznie przyjmować
wszystkich kanonów tej wiedzy,
ale jej znajomość i próba wykorzystania
- nieraz w sposób wprost rewelacyjny
- zwiększa skuteczność
i ostateczny wynik zabiegów leczniczych.

Po opanowaniu pewnego poziomu
informacji, każdy terapeuta może
wprowadzać własne modyfikacje
metody, poparte doświadczeniem zawodowym.

Historia terapii Czeń-tsju jest długa
jak historia państwa chińskiego.

Już w epoce powstawania społeczeństwa
i pierwszego państwa niewolniczego, za panowania plemienia Sja (XXI—XVIII wiek p.n.e.), znany ze
starochińskiej legendy cesarz Fu-si
zalecił nakłuwania nóg igłami kamiennymi
w przypadku bólu głowy.

Zabieg ten bywał też skuteczny przy
innych dolegliwościach. Używano
też igieł z ości rybich, igieł bambusowych,
a później metalowych (złotych
lub srebrnych).

Cesarz „Żółty" - Huang-ti, którego
uważa się za twórcę tradycyjnej chińskiej
medycyny, zalecił w swoim testamencie
używanie do leczniczego
nakłuwania tylko igieł metalowych.
Nie jest rzeczą dowiedzioną iż cesarz
„Żółty" jest autorem księgi „Huangdi
Nej-tsing" („Traktat o wnętrznościach,
albo o naturze i życiu").

Uznaje się, że księga ta została napisana
w imieniu jakiejś postaci istniejącej,
a może tylko mitycznej.

Według nowożytnych historyków
chińskich księga ta powstała nieco
później, pod koniec epoki Czou lub
na początku epoki Tsin (około 220 r.
p.n.e.).

Wcześniej, w drugim okresie epoki
Czou, został napisany traktat „Tao
- te-king", czyli „Księga drogi i cnoty".

Autorstwo tego dzieła, które zapoczątkowało
nurt filozoficzny
- zwany taoizmem, przyznaje się mędrcowi
Lao-tsy (VI do V wiek p.n.e.).

Medycyna azjatycka bazuje, na powszechnej
w dalekowschodnim kręgu
kulturowym, „filozofii przyrody".
Z Pra-zasady Tao wywodzi się cały
byt. Tao wyróżnia dwie siły: Yang
(Jang) i Yin (In). Z przemieszczenia
się tych dwóch składników rozwijały
się różne formy bytu, poczynając od
nieożywionej materii, poprzez rośliny,
zwierzęta i ludzi, aż do emocji, uczuć
i energii kosmicznych. W klasycznej
medycynie azjatyckiej filozofia ta odgrywa
olbrzymią rolę. Ponieważ cały
byt - także człowiek - wywodzi się
z jednego źródła. - Ludzie są w kontakcie
z pozostałym, ożywionym
i nieożywionym światem. Odnosi się
todomikrokosmosu -w tym bakterii,
wirusów, molekuł i kwantów, jak też
do makro kosmosu - do całego
wszechświata. Związek pomiędzy
energią z kosmosu a naszym samopoczuciem
jest już fizycznie stwierdzony,
a więc nie tylko astrologiczny czy
mistyczny.

Niewiele lat później powstał drugi
ważny nurt filozoficzny, którego twórcą
i głosicielem był Kung-fu-tsy (w
latach 551 do 479 p.n.e.).

W końcowym okresie epoki Czou
„Wojujących cesarstw" napisano traktat
„l-tsing", czyli „Księga przemian".

W rozprawie tej do praelementów
wszechświata zaliczono: Niebo,
Ziemię, Ogień, Wiatr, Górę i Grzmot,
które znajdują się w ciągłym ruchu
i ulegają zmianom, wskutek wzajemnego
oddziaływania na siebie i zderzania
się dwóch sił kosmicznych
siły Światła i siły Mroku.

W innym traktacie z tego okresu
- „Szu-tsi" - („Księga Historii")
za podstawę świata materialnego
uważa się pięć pra elementów: Drzewo,
Metal, Woda, Ogień, Ziemia.

Omówiono w tej księdze także układ
triady: Niebo-Ziemia-Człowiek. Nawet
najnowsze podręczniki z tradycyjnej
medycyny chińskiej układ
tych pięciu elementów i przemian
używają jako symboli do wielu analogii
i wzajemnych zależności między
tymi pra elementami.

We wczesnym okresie epoki Czou
żył władca Szen-Nung, który wypróbował
działanie ziół na sobie i opracował
księgę o ziołach. W zielniku
tym opisał 365 środków leczniczych,
z tego 240 pochodzenia roślinnego.

Już w epoce Czou wyróżniono
specjalności medyczne. Księga
„Czou-li" wymienia (mówiąc językiem
współczesnym): dietetyków, terapeutów,
chirurgów i weterynarzy.

Około 500 lat p.n.e. żył, powszechnie
znany w starożytnych Chinach,
lekarz i uczony Pjan-Cjao (Czing-
Jue-żen). W opinii współczesnych
mu i następnych pokoleń chińczyków
był to lekarz wszechstronnie wykształcony.

Wykonywał operacje w narkozie,
używając opium, alkoholu lub korzenia
akonitu. Stosował masaż leczniczy
i terapię Czeń-tsju. Był doskonałym
diagnostą, a rozpoznanie opierał
na oglądaniu, wysłuchiwaniu, wypytywaniu
i badaniu pulsu (rodzaj
tętna). Napisał on dwie księgi: „Nej-
tsing" (Księga o chorobach wewnętrznych)
i „Wei -tsing" (Księga o chirurgii).

Dzieła te nie przetrwały jednak
do czasów nowożytnych.
Autorstwo istniejącej do czasów
współczesnych księgi „Nang-tsing"
(Odpowiedzi na trudne pytania)
przypisuje się wprawdzie sławnemu
Pjan-Cjao, ale prawdopodobnie została
ona napisana znacznie później
przez jego uczniów. Księga ta zawiera
81 rozdziałów, a w rozdziałach od
61 -81 jest mowa o miejscach stosowania
nakłuwań igłami przy leczeniu
różnych dolegliwości.

Warto podkreślić, że rozwój medycyny
terapii Czeń-tsju nie był izolowany
od ogólnego rozwoju medycyny
chińskiej.

W traktacie medycznym - „Księga
Nej-tsing" pochodzącym z III wieku
p.n.e., stwierdzono, że zadania medycyny
chińskiej polegają na leczeniu
ludzi chorych i wzmacnianiu zdrowia
ludzi zdrowych.

Do naszych czasów przetrwał, opisywany
w tej księdze, podział narządów
wewnętrznych, które znano
i umiano rozróżnić ich znaczenie.

Narządy te podzielono na dwie
grupy:

pełne „tsen": serce, wątroba,
śledziona (do której włączono, bo nie
odróżniano, trzustkę), nerki i płuca,
a także odrębnie osierdzie,

puste „fu" - żołądek, pęcherzyk
żółciowy, jelito grube, jelito cienkie,
pęcherz moczowy oraz do naszych
czasów nie skonkretyzowany narząd
„san-cjao". W europejskich językach
przyjęto nazywać ten enigmatyczny
narząd: „potrójny ogrzewacz".

Narządy obydwu grup wzajemnie
na siebie oddziałowują - zgodnie
z nauką Tao. Narządy pełne są przynależne
do Yin, a narządy Fu - to
narządy Yang.

Fizjologia tych narządów jest opisywana
za pomocą poetyckich metafor.
Np. serce nazywano „księciem
ciała i siedzibą siły życiowej", płucom
nadano miano „ministrów, kierujących działalnością organizmu", a wątroba, to „generał - ośrodek rozumu
i przebiegłości". Ta ostatnia metafora
świadczy, że nie znano jeszcze mózgu,
a jego funkcje umiejscawiano
w znanych dwunastu głównych narządach
ciała.

Powstawanie chorób wynika
- według starożytnych ksiąg - albo
z przyczyn zewnętrznych: Zimno, Gorąco,
Wiatr, Wilgoć, lub z przyczyn
wewnętrznych - to jest z nadmiaru
siedmiu uczuć: radości, gniewu, strachu,
rozpaczy, tęsknoty, miłości i pożądania.

W wyniku takiego rozumienia, leczenie
powinno polegać tylko na
użyciu czynników przeciwstawnych:

przy chorobach z nadmiaru
i przepełnienia (w zespole Fu) należy
stosować środki uspokajające i opróżniające,

przy chorobach z niedoboru
i osłabienia (w zespole Yin) stosować
trzeba środki wzmacniające i pobudzające.

W podanych sposobach leczenia
zalecano nakłuwania igłami, przyżegania,
masaż (akupresurę), plastry
ziołowe itp. W każdym z tych sposobów
są techniki i miejsca oddziaływania
pobudzającego i wzmacniającego
albo też uspokajającego i osłabiającego
skutki nadmiaru.

W księdze „Huangdi Nej-tsing",
w rozdziałach, w których omówiono
terapię Czeń-tsju, opisano 9 form
igieł metalowych, określono też miejsca
znanych wówczas 295 punktów
(135 parzystych i 25 pojedynczych),
podano również wskazania i przeciwwskazania
do stosowania nakłuwań,
przyżegań i masażu, zapewniając przy
tym, że jest to rezultat ponad dwóch
tysięcy lat doświadczeń.

Dwa ostatnie stulecia starej ery i następne
trzy wieki nowej ery były okresem
wspaniałego rozwoju terapi Czeń-
tsju. Napisano wtedy wiele dzieł o nowych
doświadczeniach w stosowaniu
nakłuwań oraz podejmowano próby
uporządkowania czy ujęcia w
schematy i ściślejsze formuły dotychczasowej
wiedzy o medycynie, chirurgii
i terapii Czeń-tsju. Dla przykładu
wspomnieć można o Hua-to - nadwornym
lekarzu cesarza. Lekarz ten
nazywany jest twórcą tradycyjnej chirurgii
chińskiej. Był on mistrzem w stosowaniu
nakłuwań i przyżegania, stosował
upusty krwi, polewania wodą
dla celów leczniczych oraz prowadził
własny system gimnastyki leczniczej,
a ćwiczenia te polegały na naśladowaniu
naturalnych ruchów zwierząt (tzw.
„Zabawa pięciu zwierząt"). W epoce
Sanko, tzw. trójwładztwa, sławny był
lekarz Wang-Szu-ho, autor księgi
„Mo-tsing" (o badaniu pulsu). Praca
ta stanowiła główne źródło wszystkich
późniejszych badań chińskich uczonych
w dziedzinie medycyny.

Warto też wymienić lekarza Huang-
Fu-mi (215-282 naszej ery),
który swoje olbrzymie doświadczenie
z zakresu nakłuwań i przyżegania zebrał
w dziele „Kia-yi-king". Jest to
księga poświęcona prawie wyłącznie
sposobom leczenia Czeń-tsju. W traktacie
tym opisano 649 punktów
(300 parzystych i 39 pojedynczych).

Prawdopodobnie to on pierwszy użył
w jednym znaku (według pisma chińskiego)
terminu „Czeń-tsju", który
w transkrypcji francuskiej pisze się
„Zhen-jiu".

W okresie późniejszym nakłuwania
igłami i przyżeganie osiągają jeszcze
większą popularność wśród Chińczyków,
która nie słabnie przez wiele
wieków. Terapia nakłuwania igłami
(„Czeń") i przyżegania („tsju") rozpowszechniła
się również w Japonii
- zwłaszcza przyżegania, które tam
nazywano („Moksa").

W epoce średniowiecznej, za
panowania dynastii „Sung"
(960-1279 r. n.e.), rozwój i doskonalenie
tradycyjnej medycyny chińskiej
osiągnęły swoje apogeum.
Utworzono cesarską szkołę medyczną,
z dziewięcioma wydziałami różnych
specjalności, dla 310 słuchaczy.

Na wydziale dla specjalistów terapii
Czeń-tsju było 10 miejsc, a studia na
tym wydziale trwały siedem lat.

Dla ułatwienia nauki, odlano z brązu
dwa naturalnej wielkości modele
ludzkich postaci, które nazywano
„Tong-Jen". Uczony Wang-Wei-yi
- na podstawie wiedzy, zaczerpniętej
z ksiąg starożytnych chińczyków
- zwłaszcza o dwunastu „życiowych
naczyniach" czy „kanałach" albo poprostu
„liniach", łączących peryferie
ciała (skórę) z narządami wewnętrznymi
- rozmieścił znane wówczas
657 punktów.

Dla ułatwienia nauki i posługiwania
się modelowym manekinem,
Wang-Wei-yi ukończył w 1027 r. n.e.
pisanie trzy tomowego podręcznika
- „Tung-żeń-siue-tsju-tu-tsing, („Ilustrowany
podręcznik o punktach
nakłuwania i przyżegania na modelu
człowieka z brązu").

Klasyczna akupunktura i akupresura
uznaje tylko dwanaście głównych,
parzyście symetrycznie ułożonych
„kanałów życiowych", czyli meridianów.

W 1303 r. - w okresie panowania
dynastii „Juan" (1279-1368), lekarz
Hu-Te-Pin dodał do nich jeszcze
dwie linie „środkową przednią"
i „środkową tylną", wraz z dodaniem
jeszcze około czterdziestu punktów.

Ostatecznie przyjmuje się, że na
głównych dwunastu parzystych kanałach
i dwóch klasycznych leżących
pośrodku, opisanych i sklasyfikowanych,
jest 730 punktów. Inne punkty
„extra" i nowo odkryte to już nie
tradycyjna klasyczna akupunktura
czy akupresura.

W podsumowaniu warto przypomnieć
nazwy meridianów, w kolejności
ustalonej w porozumieniach międzynarodowych
oraz przykładowo
symbolicznie oznaczyć ostatni punkt
w każdym meridianie:

I. Płuca - P-11,
II. Jelito grube - JG-20,
III. Żołądek - Ż-45,
IV. Śledziona - trzustka - ST-21,
V. Serce - S-9,
VI. Jelito cienkie - JC-19,
VII. Pęcherz moczowy - PM-67,
VIII. Nerki - N-27,
IX. Osierdzie - 0-9,
X. Potrójny ogrzewacz - PO-23,
XI. Pęcherzyk żółciowy - PŻ-44,
XII. Wątroba - W-24 (W-14),
XIII. Główny regulator tylny - GRT
28 (tylny meridian pośrodkowy)
XIV. Główny regulator przedni
- GRP 24 (przedni meridian pośrodkowy)

Niezależnie od poglądów na fakt
realnego istnienia meridianów, prawie
wszyscy specjaliści są zgodni, że
układ meridianów i ich wzajemnych
połączeń tworzy ważny i logiczny
system. Nie można sobie wyobrazić
nauki akupunktury czy akupresury
klasycznej, sposobu lokalizacji punktów,
ich klasyfikacji i specyfikacji oraz
metody terapii czeń-tsju bez meridianów
(torów energetycznych). Nawet
jeśli jest to system tylko umowny
("mitologiczny") - to jest on przydatny
i niezbędny dla celów naukowych,
dydaktycznych i zawodowych.

W praktyce klinicznej, stosując zasady
klasycznej akupunktury lub akupresury
oraz kierując się tymi właśnie
rzekomo „mitycznymi" meridianami
- osiąga się efekty lecznicze, które
trudno podważać czy nie uznawać.

Piśmiennictwo:
1) H. Beinfield, E. Korngold: Między
niebem a ziemią. Przewodnik
po medycynie chińskiej. WAB, Warszawa
1995.
2) Ch. Jarmey, J. Tindall: Akupresura
w pospolitych dolegliwościach.
„Świat książki", Warszawa
1995.
3) G. Leibold: Masaż Shiatsu
- harmonizowanie energii w organizmie.
AWM, Warszawa 1995.
4) L. Lidell: Masaż - techniki
Wschodu i Zachodu. „Świat Książki",
Warszawa 1996.
5) E. L. Maczeret, I. Z. Samosiuk:
Akupunktura i inne metody refleksoterapii.
PZWL, Warszawa
1990.
6) H. Operacz: Zasady akupunktury
- teoria i praktyka. Agencja
„Omnipress", Warszawa 1991.
7) M. Szcześniewski: Podstawy
akupunktury. Zakład Wydawnictw
Medycyny Naturalnej, Koszalin 1991.