massagewarsaw - 2016-02-21, 18:03 Temat postu: Zastosowanie masażu leczniczego w dolegliwościach bólowych Zastosowanie masażu leczniczegow dolegliwościach bólowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa Puls Uczelni 2014, 8, 2: 28-32 IWONA WILK Streszczenie Wstęp: Przewlekły ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa jest jedną z najczęstszych dolegliwości przedstawianych przez pacjentów lekarzowi pierwszego kontaktu. Objawami towarzyszącymi są ograniczenia ruchomości tułowia i niejednokrotnie zaburzenia funkcji nerwów obwodowych: mrowienie, drętwienie, przeczulica. Ból wzmaga napięcie mięśniowe, które wtórnie wywołuje zmęczenie i przeciążenie tkanek co potęguje dolegliwości bólowe. Wśród sposobów leczenia wyróżnia się metody zachowawcze i chirurgiczne. Operacja wymaga kontynuacji leczenia wformie rehabilitacji afizjoterapia obejmuje różne rodzaje masażu, wybrane zabiegi fizykalne oraz specjalne ćwiczenia. Materiał i metody: Celem artykułu jest prezentacja sposobu opracowywania poszczególnych mięśni obręczy biodrowej i barkowej, kończyn dolnych i górnych oraz grzbietu stosując masaż klasyczny i tensegracyjny u pacjentki z dolegliwościami bólowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Zabieg miał wyeliminować dolegliwości bólowe poprzez regulację napięcia mięśniowego i poprawienie ukrwienia danej okolicy ciała. Wykonano 8 masaży, każdy trwał 45 minut, z częstotliwością co trzeci dzień. Wyniki: Po zastosowaniu terapii uzyskano zmniejszeniedolegliwości bólowych zlokalizowanych wobrębie obręczy biodrowej i barkowej oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz zniesienie postawy nawykowej. Dodatkowo pacjentka zaczęła uczęszczać na zajęcia „nordic walking”. Wnioski: Masaż jest jedną z form terapii, którą można stosować w zespołach bólowym kręgosłupa. Często stanowi jedyną terapię, jednak może być częścią kompleksowej, skojarzonej z innymi zabiegami terapii leczniczej. Wprowadzenie Dolegliwości bólowe kręgosłupa dotyczą od 60% do 90% społeczeństwa co powoduje, że stały się chorobą cywilizacyjną [1,2]. Dotyczą osób w różnym wieku, jednak obserwuje się tendencję wzrostową występowania problemów z kręgosłupem u młodych ludzi. Niestety winny jest temu współczesny styl życia, który nie sprzyja zdrowiu. Człowiek znacznie więcej czasu spędza w pozycji siedzącej, a ciągły pośpiech itowarzyszący mu stres oraz nieregularny sposób odżywiania się doprowadzają do chorób kręgosłupa w coraz młodszym wieku [2]. Przewlekle utrzymujące się dysfunkcje kręgosłupa znacznie obniżają jakość i komfort życia. Doprowadzają do ograniczenia sprawności fizycznej, rezygnacji z aktywności zawodowej, unikania kontaktów towarzyskich. Powszechność prezentowanej dysfunkcji wynika z faktu, że wiele różnorodnych czynników ma wpływ na proces powstawania zmian w obrębie kręgosłupa. Choroby zwyrodnieniowe, przepukliny i wypukliny krążka mię- dzykręgowego, wady wrodzone, urazy komunikacyjne, przeciążenia mogą doprowadzić do zaburzenia funkcji elementów kostnych iłącznotkankowych wobrębie krę- gosłupa [1,2]. Dolegliwości bólowe kręgosłupa wywołują nieprawidłowe napięcia tkanek miękkich, występują zaburzenia ukrwienia i unerwienia mięśni co może zwiększać ból. W ten sposób powstaje błędne koło nawarstwiających się objawów [3]. Niezmiernie istotna jest trafna diagnoza przyczyn dysfunkcji kręgosłupa, ponieważ umożliwia właściwy wybór i zaplanowanie terapii oraz bezpośrednio wpływa na efektywność leczenia. Postępowanie terapeutyczne w przypadku dolegliwości bólowych i dysfunkcji kręgosłupa obejmuje między innymi leczenie operacyjne, farmakoterapię, kinezyterapię i fizykoterapię [4,5]. W leczeniu stosuje się również różnego rodzaju masaże: relaksacyjny, klasyczny, leczniczy oraz akupresurę, akupunkturę, terapię manualną i zabiegi refleksologii stóp [6-9]. Coraz częściej w dolegliwościach bólowych kręgosłupa stosuje się terapie skojarzone w celu skrócenia czasu trwania leczenia i zwiększenia efektywności. Upacjentów stosuje się jednocześnie wybrane zabiegi fizykalne: laser, tens z terapią manualną, masaż leczniczy połączony z ćwiczeniami, techniki relaksacyjne wraz zmasażem szwedzkim [4]. Literatura podaje przykłady zastosowania masażu tensegracyjnego wwybranych przypadkach dysfunkcji zlokalizowanych w obrębie kręgosłupa [10-12]. Opis przypadku Pani wwieku 65 lat zgłosiła się do gabinetu masażu z dolegliwościami bólowymi kręgosłupa. Najsilniejszy ból odczuwała w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, który dodatkowo nasilał się podczas wykonywania ruchów zgięcia i wyprostu tułowia. Ruchom towarzyszyło uczucie ciągnięcia odczuwane wokolicy pośladka itylnej części uda. Dolegliwość dominowała po prawej stronie ciała. W obrębie obręczy barkowych iwobszarze pomiędzy kręgosłupem a brzegiem przyśrodkowym łopatki, ból pojawiał się podczas pracy przy komputerze i czytania książek. Poza tym pacjentka zwróciła uwagę na fakt, że podczas ubierania obuwia lub spodni w pozycji siedzącej nie może zgiąć kończyny dolnej wstawie biodrowym (zbliżanie stawu kolanowego do klatki piersiowej sprawiało ból). Czynnikiem prowokującym ból było także wsiadanie i wysiadanie z samochodu. Dodatkowo u pacjentki występował lekki obrzęk limfatyczny w obrębie stawu skokowego istopy lewej. Na podstawie dokumentacji lekarskiej nie stwierdzono zmian wstawach biodrowych, wodcinku lędźwiowym kręgosłupa odnotowano zmiany zwyrodnieniowe trzonów kręgów wpoczątkowym stadium zaawansowania. Wydolność naczyń żylnych była potwierdzona wynikiem ultrasonografii dopplerowskiej. W ocenie oglądowej zaobserwowano postawę nawykową, protrakcję z jednoczesnym uniesieniem barków, niewielką kifozę piersiową, pochylony tułów do przodu, kończyny dolne zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Przed przystąpieniem do terapii pacjentka stosowała pozycje ułożeniowe, przeciwbólowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa, pozycje drenażowe kończyn dolnych (wysokie uniesienie), leki przeciwbólowe w sytuacji wystąpienia bardzo silnego bólu uniemożliwiającego zaśniecie. Pacjentka nie uprawia żadnej formy rekreacji ruchowej a praca zawodowa - naukowa sprzyjała siedzącemu trybowi życia. Hobby pacjentki była i jest praca wogrodzie. Aktualnie pani przeszła na emeryturę co zdecydowanie ograniczyło aktywność ruchową. Terapia masażem obejmowała wykonanie 8 zabiegów, z częstością 2 razy wtygodniu, każdy jednorazowo 45 minut. Przed przystąpieniem do pierwszego zabiegu przeprowadzono wywiad dla potrzeb masażu, dokonano oceny oglądowej i palpacyjnej tkanek w obrębie największej dolegliwości bólowej i w pozostałych czę- ściach pozostających wkontakcie pośrednim zmiejscem bólowym [13]. Przed przystąpieniem do terapii, bezpo- średnio po zakończeniu terapii i 1 miesiąc po zabiegach masażu pacjentka wypełniała kwestionariusz McGilla, wersję skróconą (SF-MPQ – short form of the McGill Pain Questionnaire) [14,15]. Kwestionariusz SF-MPQ składa się z 3 części: A, B i C. Część A kwestionariusza (tab.1.) dotyczy rodzaju odczuwanego bólu i składała się 15 pytań. Każdy przedstawiony przymiotnik określający rodzaj bólu oceniany jest w skali od 0 do 3 punktów, gdzie: 0 – brak bólu, 1- ból łagodny, 2 – ból umiarkowany, 3 – ból silny. Pytania 1-11 opisują natężenie zmysłowych doznań bólu – S - sensual, pytania 12-15 opisywały natężenie emocjonalnego odczuwania bólu – A– affectional. Część B kwestionariusza SF-MPQ (tab. 2.) określa intensywność bólu (Visual Analogue Scale, VAS), a część C (tab.2.) nasilenie bólu (0 – brak bólu, 1- ból łagodny, 2 – ból umiarkowany, 3 – ból silny, 4 – ból bardzo silny, 5 – ból nie do wytrzymania) [15]. Na podstawie oceny palpacyjnej stwierdzono największe napięcie mięśni po stronie prawej: czworoboczny lędźwi, biodrowo-lędźwiowy, pośladkowy średni, gruszkowaty, zasłaniacz wewnętrzny i zewnętrzny, więzadło krzyżowo- guzowe. Znaczą wrażliwość uciskową w ocenie palpacyjnej wykazywały mięśnie: przywodziciel wielki, naprężacz powięzi szerokiej uda, strzałkowy długi ikrótki, więzadło pachwinowe imięsień piersiowy większy. W obrębie kręgosłupa, po obu stronach, odnotowano wzmożone napięcie spoczynkowe na mięśniach: najszerszym grzbietu, czworobocznym grzbietu, równoległobocznym większym i mniejszym, nadgrzebieniowym i prostowniku grzbietu. Ilościowy aspekt bólu w obrębie kręgosłupa lędź- wiowego iobręczy biodrowej, określany przez pacjentkę przed terapią wskali VAS, wynosił 8. Dodatkowo pacjentka dokonała charakterystyki rodzaju występującego uniej bólu za pomocą kwestionariusza McGilla wwersji skróconej (tab.1). Przeprowadzona diagnostyka umożliwiła dobór rodzaju imetodyki masażu. Pierwszy zabieg obejmował wykonanie masażu klasycznego grzbietu, kończyn górnych i dolnych w pozycji leżenia przodem. Celem postępowania było zrelaksowanie pacjentki, przyzwyczajenie i przygotowanie tkanek do dalszej intensywniejszej terapii. Po pierwszym zabiegu masażu poprzez pokaz z instruktażem edukowano pacjentkę ikażdorazowo przypominano oprawidłowym sposobie wstawania z łóżka. Edukacja pacjentki obejmowała także naukę prawidłowego podnoszenia przedmiotów zpod- łogi, przyjmowania właściwych pozycji odciążających odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Drugi masaż wykonano bazując na zasadzie tensegracji. Obejmował on opracowanie wybranych mięśni grzbietu i kończyn górnych oraz poszczególnych mięśni obręczy biodrowej i kończyny dolnej prawej. Różnica pomiędzy masażami polegała na kolejności opracowywania tkanek. Masaż tensegracyjny rozpoczyna się od opracowania tkanek pozostających wkontakcie pośrednim a następnie tkanek zlokalizowanych bezpośrednio miejsca najbardziej bólowego. Regulacja napięcia wszystkich tkanek wykazujących nieprawidłowy tonus spoczynkowy w danym układzie powoduje łatwiejsze opracowanie obszaru najsilniejszego bólu. Każdy zabieg trwał 45 minut. Mnogość tkanek zaplanowanych do masażu wymagała zmiany pozycji ułożeniowej podczas zabiegu. Masaż tensegracyjny rozpoczynano od pozycji leżenia na boku lewym i kontynuowano w pozycji leżenia przodem. Zastosowana terapia nie przyniosła znaczących efektów przeciwbó- lowych wobrębie obręczy biodrowej, jednak pacjentka uzyskała możliwość obniżania barków imogła wykonać ruch zbliżania łopatek do kręgosłupa co umożliwiło rozciąganie przykurczonych mięśni piersiowych większych. Pacjentka nadal odczuwała największe dolegliwości bólowe w okolicy obręczy biodrowej i odcinka lędź- wiowego kręgosłupa. Ponownie wykonano masaż tensegracyjny polegający na opracowaniu w odpowiedniej kolejności tkanek zaliczanych do czterech układów. Każdy układ dotyczy innych struktur i obejmuje tkanki pozostające w kontakcie pośrednim i bezpośrednim z danym mię- śniem. Pierwszy układ dotyczy mięśnia najszerszego grzbietu, drugi piersiowego większego, trzeci mięśnia zębatego przedniego i czwarty więzadła krzyżowoguzowego [16] . Nadal w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i w obręczy biodrowej utrzymywał się ból określany przez pacjentkę jako uciążliwy. Ustąpiło natomiast uczucie ciągnięcia na tylnej części uda podczas wykonywania ruchów zgięcia tułowia. Odnotowano również, że pacjentka podczas masażu w łatwiejszy i bardziej płynny sposób wykonywała ruchy przy zmianie pozycji ułożeniowej. Każdorazowo podczas masażu tensegracyjnego masowano wybrane tkanki, pozostające w zależnościach strukturalnych, występujące wposzczególnych układach [16]. W połowie terapii odnotowano zmniejszenie ilości tkanek wykazujących nieprawidłowe napięcie wokolicy karku i obręczy barkowych. Jednak pojawił się bardzo silny, ostry ból zlokalizowany w obrębie więzadła pachwinowego i przednio-przyśrodkowej strony uda. Był odczuwany podczas dłuższej jazdy samochodem a nasilił się podczas wysiadania. Z opisu pacjentki wynikało, że był on silniejszy niż pierwotny największy ból umiejscowiony w obrębie pośladków. Kontynuowano terapię, wykonując masaż tensegracyjny uzupełniony punktowym opracowaniem na przyczepach początkowych i końcowych mięśni wykazujących największą wrażliwość uciskową. Zasugerowano pacjentce zmianę ustawienia fotela wsamochodzie oraz korzystanie z prostych, wysokich krzeseł, tym samym unikania niskich foteli i sof. Poinformowano o konieczności zwracania szczególnej uwagi na wielkość i czas trwania samoczynnej absorpcji obrzęku limfatycznego oraz możliwości wprowadzenia terapii drenażem limfatycznym. Metodyka zastosowanego masażu podczas całego cyklu terapii podlegała modyfikacji ze względu na zmienność lokalizacji najbardziej bólowych obszarów ciała iróżnorodność odczuwanego bólu oraz samopoczucia pacjentki w dniu zabiegu. Wyniki Przed przystąpieniem do terapii dolegliwość bólowa okolicy lędźwiowej kręgosłupa i obręczy biodrowej określana była w skali VAS na 8. W połowie trwania terapii ból odczuwany wobręczy biodrowej zmniejszył się do poziomu VAS=5. Bezpośrednio po terapii uzyskano zniesienie dolegliwości bólowej VAS=1. Natomiast ból odczuwany w okolicy obręczy barkowych i kręgosłupa w części górnej utrzymywał się na poziomie VAS=5. Zmniejszył się już w połowie terapii i bezpośrednio po terapii wynosił VAS=0. Ilościowy aspekt bólu odczuwanego w obręczy biodrowej został przedstawiony za pomocą skali numerycznej (VAS), która stanowi jedną z części skróconej wersji kwestionariusza McGill. Jakościowy aspekt bólu barku odczuwany iopisywany przez pacjentkę został przedstawiony w tabelach 1 i2. Efekt ten utrzymał się przez miesiąc po zastosowaniu terapii. Bezpośrednio po terapii pacjentka deklarowała podjęcie jednej z form aktywności ruchowej. Po upływie miesiąca od terapii masażem pacjentka regularnie dwa razy w tygodniu uprawia nordic walking. Wnioski Na podstawie przeprowadzonej terapii można wnioskować, że masaż tensegracyjny może być wykorzystywany w dolegliwościach bólowych kręgosłupa jako skuteczna forma terapii przeciwbólowej. Najistotniejszym aspektem prowadzonych zabiegów jest zniesienie dolegliwości bólowych, następnie odtworzenie prawidłowych warunków wobrębie stawów imięśni umożliwiających wykonywanie podstawowych czynności ruchowych. Niemniej ważna jest umiejętność utrzymania uzyskanego efektu terapeutycznego. Pełnym sukcesem terapii jest podjęcie przez pacjenta aktywności ruchowej w celach profilaktycznych. Piśmiennictwo 1. Ćwirlej A, Ćwirlej A, Maciejczak A. Efekty masażu leczniczego w terapii bólów kręgosłupa. Prz Med Uniw Rzesz 2007; 3: 253- 257. 2. Klimaszewska K, Krajewska-Kułak E, Kondzior D, Kowalczuk K, Jankowiak B. Jakość życia pacjentów z zespołami bólowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Nurs Top 2011; 19(1): 47-54. 3. Wojtyczek Ł. Zaburzenia czynnościowe wukładzie mięśniowym. Prz Med Uniw Rzesz 2005; 1: 77. 4. Furlan AD, Brosseau L, Imamura M, Irvin E. Massage for low back pain. Cochrane Database Syst Rev 2000; (2): CD001929. 5. Hsieh LL, Kuo CH, Yen MF, Chen TH. A randomized controlled clinical trial for low back treated by acupressure and physical therapy. Prev Med 2004; 39(1): 168-176. 6. Cherkin DC, Sherman KJ, Avins AL i wsp. A randomized trial comparing acupuncture, simulated acupuncture, and usual care for chronic low back. Arch Inter Med 2009; 169(9): 858-866. 7. Degan M, Fabris F, Vanin F. The effectiveness of foot reflexotherapy on chronic pain associated with herniated disk. Prof Inferm 2000; 53(2): 80-87. 8. Hernandez-Reif M, Field T, Krasnegor J, Theakston H. Lower back pain is reduced and range of motion increased after massage therapy. Inter J Neurosci 2001; 106: 131-145. 9. Preyde M. Effectiveness of massage therapy for subacute lowback pain: a randomized controlled trial. CMAJ 2000; 162(13): 1815-1820. 10. Kassolik K, Andrzejewski W, Wilk I. Możliwości zastosowania masażu w bólach kręgosłupa. Rehabil Prakt 2012; (5): 50-55. 11. Woszek R, Andrzejewski W, Kassolik K. Ocena efektywności masażu leczniczego u osób ze zmianami przeciążeniowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Rehabil Prakt 2011; (1): 52- 56. 12. Falkowski R, Pniewski J, Brzozowski M, Andrzejewski W, Kassolik K. Ocena skuteczności masażu tensegracyjnego u pacjenta z uwypukleniem krążków mięzykręgowych na poziomach Th5- Th6-Th7 - opis przypadku. Rehabil Prakt 2011; (6): 61-67. 13. Kassolik K, Andrzejewski W. Ocena palpacyjna w masażu tensegracyjnym. Fizjoter 2009; 17(4): 60-66. 14. Melzack R. The short-form McGill Pain Questionnaire. Pain 1987; 30(2): 191-197. 15. Wall PD, Melzack R. Textbook of Pain. 5th ed. Churchil Livingstone: Elsevier; 1999. 16. Kassolik K, Andrzejewski W. Masaż tensegracyjny. Fizjoter 2009; |
||||||
