[massagewarsaw]

Nie wyobrażamy już sobie leczenia bez pijawek - mówią lekarze i rehabilitanci. Są niezastąpione przy naderwanych więzadłach, skręconych stawach skokowych i kolanowych. Szybko usuwają obrzęki i krwiaki, oczyszczają torebki stawowe, działają przeciwzapalnie oraz euforyzująco, jak dobry seks. Trzeba tylko przemóc... obrzydzenie.

Paul Miller położył się na łóżku, odsunął lewą nogawkę. Fizjoterapeuta zanurzył w słoiku pęsetę, chwycił jedną pijawkę i przyłożył na kostce. Pijawka przyssała się do opuchlizny, nacięła skórę, wbiła chitynowe szczęki. Rehabilitant przyłożył jeszcze cztery robaki, które po godzinie potroiły rozmiary. Niektóre same odpadły, inne delikatnie odsunął. Na ranki założył gazę, podpaski i bandaż.

- Te miejsca krwawią jeszcze przez kilka godzin, bez podpasek się nie obędzie - mówi Jagusiak. Miller, jeden z najsilniejszych zawodników Śląska, niedawno podczas rozgrzewki skręcił kostkę.

- W rehabilitacji sportowców najtrudniejsze jest usunięcie opuchlizny, której zapobiega się według zasady "price": protection, rest, ice, compression, elevation, czyli obandażowaną, ochłodzoną kończynę umieszcza się wyżej - mówi fizjoterapeuta. - Tym razem u Paula w chwili skręcenia stawu cała kostka była już obrzęknięta. "Price" nie pomogło, a czekał nas mecz sezonu. To pijawki postawiły na nogi jednego z naszych najlepszych zawodników - Janusiak trzyma w gabinecie pełen słoik.

- Przynajmniej 10 sztuk jest zawsze gotowych do akcji - twierdzi. Szybko usuwają obrzęki i krwiaki, oczyszczają torebki stawowe, działają przeciwzapalnie. Są niezastąpione przy naderwanych więzadłach, skręconych stawach skokowych i kolanowych. Pijawkami wyleczył stan zapalny ścięgien Achillesa u skrzydłowego Michała Gabińskiego. - Przekonałem już prawie wszystkich moich koszykarzy, którzy sami pytają: może pijaweczkę? Z wyjątkiem dwóch Amerykanów, którzy powiedzieli, że po ich trupie.

Fizjoterapeuta do pijawek przekonał się przed rokiem za sprawą kolegi po fachu. - To Jarek pierwszy we Wrocławiu i prawdopodobnie pierwszy w Polsce zaczął leczyć sportowców robakami - żartuje.

Kranowej nie znoszą

Jarosław Szandrocho, fizjoterapeuta z piłkarskiego Śląska Wrocław, do pijawek namówił już kolegów z Jagiellonii Białystok, przekonuje Lecha Poznań. Zajął się hirudoterapią sześć lat temu, kiedy jeden z piłkarzy wyjątkowo niefortunnie stłukł kolano.

- Oprócz klasycznych metod fizjoterapeutycznych szukałem alternatywy. W internecie natknąłem się na wzmiankę o pijawkach, o których miałem średniowieczne pojęcie - opowiada rehabilitant.

Zapisał się na kurs hirudoterapii, jego pierwszym pacjentem był własny ojciec. - Uregulowałem mu ciśnienie i teraz sam prosi o zabiegi. Przekonałem też żonę, która zapowiedziała, że wyrzuci mnie z domu, jeśli wejdę z robakami. Jej bóle migrenowe są teraz rzadsze i słabsze - mówi rehabilitant. - Kiedy zacząłem praktykować na piłkarzach, byłem zaskoczony skutecznością tej metody.

W klubie zużywa tygodniowo kilkadziesiąt pijawek, które trzyma w słoiku z wodą mineralną. - Kranowej nie znoszą - tłumaczy. Stosuje je przy skręceniach i bólach stawów, stłuczeniach, naderwanych więzadłach, zapaleniach ścięgien, także przy chorych zatokach. Podczas zabiegu piłkarze zwykle odwracają głowę albo zamykają oczy.

- Na początku byli zszokowani, teraz nie dyskutują. Zwłaszcza gdy widzą, że krwiak schodzi po dwóch dniach, a nie po dwóch tygodniach. Poza tym pijawki działają euforyzująco, poprawiają samopoczucie jak dobry seks - dodaje specjalista.

- W wielu przypadkach są niezastąpione - opowiada. - Marián Kelemen skręcił kiedyś fatalnie nogę. Przed nami był ważny mecz z Ruchem Chorzów, a nasz bramkarz nie mógł włożyć stopy do buta. Nic nie pomagało. Dopiero kiedy robaki poszły w ruch, Marián po trzech dniach wrócił do formy i świetnie zagrał. Dla mnie nie ma już rehabilitacji bez pijawek.

Trzy szczęki po 90 zębów

Lubią płytkie, muliste zbiorniki wodne gęsto porośnięte roślinami, szczególnie przybrzeżne trzcinowiska, gdzie czatują na zdobycz. Wszystkie żywią się pokarmem zwierzęcym, najczęściej krwią i płynami ustrojowymi swoich ofiar. W Polsce mamy ok. 40 gatunków pijawek, jednym z nich jest Hirudo medicinalis, pijawka lekarska objęta ochroną - w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt występuje jako gatunek narażony na wyginięcie. Na pewno nie grozi jej głód: może odżywiać się tylko dwa razy w roku, potrafi przeżyć bez jedzenia nawet dwa lata.

- Jej otwór gębowy znajduje się w przedniej przyssawce, która służy do umocowania na ciele ofiary. Korzysta ze swoich karmicieli, nie zadając bólu, aby ofiara nie zorientowała się zbyt wcześnie, że jest "podsysana". Służy temu ślina zawierająca substancje znieczulające - opowiada prof. Ryszard Polechoński, hydrobiolog z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

Pijawka potrafi jednorazowo pobrać 15 cm sześciennych krwi. Przebija skórę chitynowymi ząbkami (trzy szczęki po 90 sztuk!), a do ssania wykorzystuje podciśnienie wytwarzane przez mocno umięśnioną gardziel i przewód pokarmowy. Pomiędzy zębami znajdują się ujścia gruczołów ślinowych, z których wpuszcza w krwiobieg ofiary hirudynę zapobiegającą krzepnięciu i prawie dwieście innych leczniczych składników: przeciwbólowe, przeciwzapalne, rozszerzające naczynia, lipidy, hormony, neuroprzekaźniki.

Historia hirudoterapii sięga ajurwedyjskiej medycyny starohinduskiej. Stosowali ją Hipokrates i Galen, szczególnie popularna stała się w XIX-wiecznej Francji za sprawą François Broussais'go, lekarza, który upusty krwi uważał za lek uniwersalny. Zainteresowanie pijawkami powróciło w połowie XX wieku, po odkryciu hirudyny. W latach 70. Słoweńcy i Francuzi zastosowali je w chirurgii.

- Nawet niezwykle restrykcyjna wobec nowych metod i specyfików FDA - Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków - kilka lat temu uznała pijawki lekarskie za środek leczniczy - mówi profesor Polechoński. Ostrzega przed zwierzętami pochodzącymi ze środowiska naturalnego, które nie tylko są pod ochroną, ale mogą przenosić groźne wirusy odzwierzęce.

Na świecie legalne hodowle laboratoryjne prowadzi kilkanaście firm, w Polsce tylko jedna - Biogen z Namysłowa. Pojawiają się także pijawki z przemytu z Iranu, Kazachstanu, Turcji, Rosji i Ukrainy.

- Gdybym zachorował i wskazana byłaby hirudoterapia, skorzystałbym z niej. Z zastrzeżeniem, że powinna być prowadzona przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach, z wykorzystaniem pijawek z kontrolowanych hodowli - dodaje hydrobiolog. Pijawki po każdym zabiegu trzeba utylizować, są jednorazowe.

Nie do podrobienia

Po takie pijawki sięga Maciej Paruzel, chirurg z jedynego w Europie Środkowej ośrodka transplantacji kończyn górnych w Trzebnicy. Lekarz, który jako pierwszy w Europie przyszył palce dłoni u pięciolatka i jest współautorem pierwszej polskiej transplantacji przedramienia, pierwszy także wprowadził pijawki do polskich szpitali. Dziesięć lat temu, za zgodą Komisji Bioetycznej Akademii Medycznej i Izby Lekarskiej i przy kpinach kolegów, którzy pytali, kiedy sprawi sobie jeszcze szklaną kulę i czarnego kota.

- Czasem u osób po replantacji pomimo stosowania leków pojawia się obrzęk tkanek i zakrzepica żylna przyszytej ręki lub palców, która może doprowadzić do martwicy. Trzeba ją zlikwidować jak najszybciej, a do takiej tkanki nie dopłyną leki podane dożylnie lub doustnie.

Lek w iniekcji jeszcze bardziej zwiększy ciśnienie śródtkankowe i pogorszy stan. Wtedy pijawki są niezastąpione: wymuszają przepływ tkankowy, powodując podciśnienie podczas ssania, oraz rozrzedzają krew, usuwają zakrzepy i obrzęki. Pomagają także przy algodystrofii, czyli uszkodzeniu nerwowo-naczyniowym po urazie, oraz przy zapaleniu stanów towarzyszącym osteoartrozie. Również w chirurgii rekonstrukcyjnej, gdzie płaty skórne są zagrożone procesem niedokrwiennym i martwiczym z powodu zakrzepicy, a leki nie mogą dopłynąć z krwią do miejsc zagrożonych, pijawki okazały się rewelacyjne - opowiada lekarz.

Autor "Zarysu hirudoterapii praktycznej", pierwszej polskiej książki medycznej na ten temat, pijawki sprawdzał na własnej skórze - okazało się, że jest na nie uczulony. Alergia na ich substancje to jedno z przeciwwskazań, podobnie jak skazy krwotoczne, niedobory immunologiczne, ciężkie uszkodzenia narządów wewnętrznych, ciąża i zaburzenia w gojeniu ran.

Wskazań jest znacznie więcej. Szpitalne dotyczą chorych po zabiegach mikrochirurgicznych, w chirurgii rekonstrukcyjnej, plastycznej i onkologicznej. Hirudoterapię szpitalną zwykle przeprowadza się pod osłoną antybiotykoterapii, żeby uniknąć zakażeń bakteriami, które pojawiają się u kilkunastu procent chorych po replantacjach. Natomiast w hirudoterapii gabinetowej stosuje się pijawki, żeby obniżyć poziomu cholesterolu, wyrównać ciśnienie tętnicze, usunąć bóle migrenowe głowy, bóle zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa.

- Czasami efekty terapii są szokujące. Największe sukcesy stwierdzono w chorobach o podłożu zapalnym, bólowym i zakrzepowym, potwierdza to wiele prac naukowych. Prof. Andreas Michalsen z kliniki ortopedii w Essen porównał tysiąc pacjentów z bólem zwyrodnieniowym kolan, których leczono najnowszymi lekami, i drugą grupę - pijawkami. Wyniki były zdumiewające na korzyść pijawek - mówi chirurg.

Wciąż nie udało się wyprodukować syntetycznych związków, które działałyby identycznie jak związki ślinowe pijawki. Produkuje ona przeciwzakrzepową hirudynę w kilku postaciach, które są aktywowane po kolei - działanie jest rozłożone w czasie w określony sposób.

- Otrzymano hirudynę w różnych formach i wymieszano je razem, ale to nie to samo co wydzieliny poczciwej pijawki - opowiada lekarz.

Pijawka u stomatologa

Hirudoterapia jest procedurą medyczną, ale zwykle nie jest refundowana przez NFZ. - W sytuacji, gdy pieniędzy brakuje na wszystko, w tym na onkologiczne leczenie dzieci, mówienie o refundacji terapii pijawkami byłoby nie na miejscu i ja to rozumiem. Może to się zmieni i będzie tak jak w Wielkiej Brytanii, USA czy Rosji, gdzie państwo płaci za pijawki.

Od ubiegłego roku Międzynarodowe Towarzystwo Hirudoterapii i Hirudologii ISHH, do którego należę, pracuje nad ujednoliceniem przepisów w Unii Europejskiej - mówi Maciej Paruzel, który wraz z grupą lekarzy prowadzi kursy szkolące hirudoterapeutów.

Dzięki niemu w 2012 r. powstało Polskie Towarzystwo Hirudologiczne, do którego należy już ponad 200 osób: chirurgów, neurologów, okulistów, stomatologów, ginekologów, farmaceutów, fizjoterapeutów, biologów.

- Bywa, że pijawki nadal kojarzy się z upustami krwi i wzbudzają pogardę wśród kadry medycznej, ale coraz więcej lekarzy uzupełnia leczenie o tę metodę. Wszyscy chirurdzy z mojego zespołu w Trzebnicy przekonali się o ich ogromnej skuteczności i nikt nie ma już wątpliwości co do sensu ich przystawiania - mówi prezes PTH.

z wyborcza.p