[massagewarsaw]

Opatrunek gipsowy to w Polsce najczęstsza metoda stabilizacji w przypadku urazu ortopedycznego. Gipsuje się wszystko. Począwszy od złamań kości, przez zwichnięcia i skręcenia stawów, a nawet urazy więzadeł. Gipsownie w sezonie zimowym pękają w szwach, a popyt jest tak duży, że ciężki biały gips zastępuje się nawet lekkim, syntetycznym zamiennikiem. Czy słusznie? Czy opatrunek gipsowy na pewno jest najlepszym i jedynym rozwiązaniem w przypadkach urazów ortopedycznych?

Dlaczego stosuje się opatrunki gipsowe?

Zastanawialiście się kiedyś dlaczego w przypadku prawie każdego urazu ortopedycznego, z którym zjawiacie się nagle w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym najczęstszą metodą leczenia jest właśnie wizyta w gipsowni? Sprawa jest banalnie prosta. W takich przypadkach nad możliwościami i nowymi metodami leczenia przeważają zawsze względy ekonomiczne.

Wygląda to następująco: lekarz chirurg (zazwyczaj bez specjalizacji z ortopedii) bada pacjenta, który przybył na SOR po urazie np. kolana na nartach, czy stawu skokowego podczas meczu piłki nożnej. Badanie wstępne polega zazwyczaj na bardzo lakonicznym wywiadzie, szybkiej palpacji miejsc bolesnych i wysłaniu szczęśliwca kilka pięter wyżej do pracowni rentgenowskiej.

Nie ma się co dziwić. Na oddziale ratunkowym zawsze jest co robić, a zwykły upadek na nartach lub skręcenie stawu skokowego raczej nie zagraża życiu pacjenta.

Wspomniany szczęśliwiec po kilkudziesięciu minutach spędzonych w poczekalni wraz z jemu podobnymi sportowcami wraca ze zdjęciem RTG do punktu wyjścia, czyli na SOR. Lekarz ogląda zdjęcie i jeśli znajdzie złamanie, którego przyczepy są ustawione stabilnie zarządza włożenie kończyny w gips i wysyła gościa do domu.

Jeśli złamania nie znajdzie, a obrzęk i krwawy wylew wskazują na inne, duże uszkodzenia również zarządza gips. Tyle, że na krótszy okres czasu, po którym zaleca kontrolę w przychodni w pobliżu miejsca zamieszkania. Wytłumaczenie takiego postępowania jest równie proste, jak zastosowana metoda.

Lekarz na Oddziale Ratunkowym nie ma czasu na rozmyślanie nad nowymi technologiami stabilizacji uszkodzenia. Ma jak najszybciej przyjąć pacjenta, udzielić mu pierwszej pomocy (takiej żeby nie zrobił sobie za łatwo ponownie krzywdy) i odesłać go do domu. Oprócz tego zazwyczaj nie dysponuje on w szpitalu państwowym specjalistycznymi ortezami, którymi można zastąpić opatrunek gipsowy, a nie może przecież pacjenta wypuścić bez udzielenia pomocy. Nie oznacza to jednak, że zastosowanie akurat gipsu jest dla pacjenta najlepszym wyjściem w tej sytuacji.

Kiedy warto rozważyć opatrunek gipsowy?

Może to dziwne, ale ta metoda stabilizacji uszkodzenia tak na prawdę bardzo rzadko ma zastosowanie w ortopedii nawet w przypadku złamań. Jeśli złamanie jest bardzo poważne zazwyczaj kończy się zabiegiem stabilizującym z zastosowaniem elementów metalowych, po którym nie stosuje się już gipsu. Jeśli jest to złamanie stabilne często wystarczy odpowiednio dobrana orteza, która jest wygodniejsza (i lżejsza) od opatrunku gipsowego, a daje możliwość wcześniejszego rozpoczęcia rehabilitacji i przyspieszenia powrotu do zdrowia.

Każdy inny uraz typu zwichnięcie, skręcenie, uszkodzenie łąkotki lub więzadeł ABSOLUTNIE NIE kwalifikuje się do leczenia opatrunkiem gipsowym. Zastosowanie tej metody w takich przypadkach jest błędem, który nie powinien mieć miejsca w medycynie XXI wieku.

W takim razie kiedy powinno stosować się opatrunek gipsowy? Znajduje on swoje miejsce w leczeniu złamań u dzieci, które są bardziej nieprzewidywalne niż dorośli oraz u osób, u których inny rodzaj stabilizacji może nie wystarczyć ze względu na brak współpracy z lekarzem (osoby z niepełnosprawnością psychiczną, demencją starczą, osoby nie stosujące się stricte do zaleceń lekarza prowadzącego).

Jakie mogą być skutki długotrwałego unieruchomienia kończyny w gipsie?

Krótko mówiąc „opłakane”. Spójrzmy na przykład urazu stawu kolanowego bez towarzyszącego złamania kości. Standardem postępowania np. po skręceniu kolana z uszkodzeniem struktur takich jak więzadło krzyżowe, więzadło poboczne lub łąkotka jest jak najszybsze rozpoczęcie rehabilitacji. Dobry fizjoterapeuta wie co robić z pacjentem w stanie ostrym po urazie aby nie pogorszyć jego stanu i zmniejszyć skutki uszkodzenia.

Niestety, założenie takiemu pacjentowi gipsu w pierwszej dobie po urazie na 3-6 tygodni to rozbój w biały dzień. Struktury, które mają się zagoić faktycznie to zrobią, ale brak ruchu spowoduje ich znaczne osłabienie i większą podatność na kolejne uszkodzenia. Regenerujące się więzadła umieszczone w opatrunku gipsowym po wygojeniu są bezużyteczne, nie mówiąc już o powstających przy okazji zanikach mięśniowych i chrząstce stawowej, dla której unieruchomienie jest wyrokiem śmierci. Chrząstka jest jak sportowiec zawodowy, kocha ruch i bez niego nie funkcjonuje prawidłowo.

Czym zastąpić opatrunek gipsowy?

Aktualnie na rynku są tysiące różnego rodzaju ortez, walker’ów, usztywniaczy i łusek ortopedycznych, którymi można zastąpić niepraktyczny i szkodliwy dla zdrowia gips. W przypadku skręceń, zwichnięć lub nawet złamań w obrębie stawu skokowego i stopy może to być na przykład wspomniany but typu Walker.

Urazy w obrębie stawu kolanowego często zabezpieczane są specjalnymi długimi ortezami (z tzw. „zegarem” lub bez, dla pełnego usztywnienia stawu).

Przy urazach kończyn górnych stosuje się różnego rodzaju temblaki, sztywne łuski lub ortezy dostosowane do danego uszkodzenia.

Dobór tego rodzaju sprzętu leży w obowiązku fizjoterapeuty, oczywiście w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. Pamiętajcie również, że sama orteza nie załatwi sprawy i jest tylko dodatkowym zabezpieczeniem. Główną rolę w powrocie do sprawności odgrywa celowana i dobrze prowadzona fizjoterapia, uwzględniająca fazy gojenia się poszczególnych tkanek.

z fizjologika.pl