[massagewarsaw]

NIEWIDOMY MASAŻYSTA Nr 4-160 KWARTALNIK

Mgr Jeremi ściepurko Gdańsk

Techniki "miękkie" - sposób terapii dysfunkcji narządu ruchu (cz.1)
praca poglądowa

Streszczenie: Omówiono budowę
i topografię układu mięśniowego,
w ujęciu statyki i kinematyki.

Zwrócono uwagę na strukturę i funkcje
systemu powięziowego. Przedstawiono
znaczenie palpacyjnej diagnozy stanu
mięśni.

Słowa kluczowe: układ mięśniowy, system
powięziowy, stretching, poizometryczna
relaksacja mięśni, techniki uciskowe

Statyka i kinematyka są traktowane
przez naukę jako dwa różne zagadnienia,
rządzące się odmiennymi prawami,
zachowaniami i zasadami. Jeżeli
dodać do obu przedrostek "bio",
odnoszący się i nawiązujący do układów
żywych, trudno zachować podział
na dwa odrębne działy. Tak
specyficzne warunki, jakie tworzą organizmy
żywe swymi międzyukładowymi
zależnościami oraz występującymi
pomiędzy nimi sprzężeniami
zwrotnymi, każą spojrzeć na całość
podwójnie, próbując znaleźć styczne
punkty statyki i kinematyki w kontekście
funkcjonowania układu ruchu
człowieka. Biomechanika musi rozpatrywać
występujące zależności,
odnosząc je nie tylko do fizyki ciała
stałego, ale także uwzględniać pierwiastek
"bio", czasami bardzo komplikujący
analizowany problem.

Przestrzenny układ ciała w pozycji
stojącej jest biomechanizmem o wielu
stopniach swobody, który siłą mięśni
utrzymywany jest wbrew sile ciążenia
i na dodatek w warunkach niesprzyjających
zachowaniu równowagi.

Dlatego też musi być rozpatrywany
w ujęciu dynamicznym, jako nieustannie
trwający proces pracy mięśniowej.

Postępowanie terapeutyczne, jakie
ordynuje się osobom nie mającym
pojęcia o budowie i funkcjach układu
ruchu przez osoby, które uważają, że
wystarczy w jednym miejscu wzmocnić
siłę mięśni, w innym osłabić, jedne
z nich skrócić, inne wydłużyć - tak
naprawdę - nie pomaga. Pozorna
poprawa stanu czynnościowego
w większości przypadków powoduje
inne czynnościowe zmiany w pozostałych
regionach ciała jako biomechanizmu.

Określony rodzaj oddziaływania,
którego nadrzędnym celem jest utrzymaYiie
bądź poprawa stanu czynnościowego
oraz wywołany tym łańcuch
reakcji wzajemnie na siebie wpływających,
ma odniesienie do statyki
układu (np. zmiana postawy ciała,
dysproporcja napięcia mięśni) oraz
kinematyki elementów łańcucha biokinematycznego.

Nie wystarczy określić
lub zlokalizować zaburzenie
w którymś z rejonów ciała. Tak wyrwana
z kontekstu dysfunkcja nie
może być prawidłowo przeanalizowana
w relacji do wszystkich, wzajemnie
ze sobą powiązanych sił, działających
na określone miejsce. Siły te:
ściskanie, rozciąganie, skręcanie, zginanie,
ścinanie - działają w parach
lub układach bardziej skomplikowanych,
dlatego, zalecając prosty zestaw
ćwiczeń, należy przewidzieć nie
tylko ich efekt bezpośredni, ale także
odległe i późniejsze reakcje związane
ze zmianą charakteru pracy jakiegoś
odcinka łańcucha biokinematycznego.

Aby zacząć oddziaływać terapeutycznie
na dysfunkcje układu ruchu
i związane z tym dolegliwości, należy
odpowiedzieć sobie na dwa podstawowe
pytania:

1. Co jest przyczyną występowania
zaburzenia?

2. Jak zadziałać i na ile odcinków
łańcucha biokinematycznego (na
( które z nich), aby przywrócić prawidłową
funkcję i czynność, bez zmian
funkcjonalnych pozostałych jego ogniw?

Kwestia znalezienia przyczyny zaburzenia
nie podlega dyskusji. Nigdy
nie należy żałować czasu na dokładne
zlokalizowanie miejsca i przyczyny
zaburzenia.

Zgadzając się niestety ze stwierdzeniem,
iż "potencjalny pacjent wędruje
od specjalisty do specjalisty,
przy czym żaden z nich nie wie, co
ustalił jego poprzednik oraz jakie wyniki
przyniosły badania dodatkowe"
- dokładna analiza określonego przypadku
ułatwi nie tylko późniejszą terapię,
ale także podpowie, czy i jakie
inne przypadłości mogą mieć związek
z zaburzeniem pierwotnym.

Plusem dokładnego zdiagnozowania
występującej dysfunkcji jest możliwość
dokładnego utrafienia z rodzajem
terapii w określone miejsce, co
skróci czas powrotu do zdrowia.

Odpowiedź na drugie z pytań
związana jest z trafną diagnozą,
a ewentualne wątpliwości mogą pojawić
się tylko przy wyborze metody
działania. Czynnikiem zakłócającym
wybór metody jest zbyt ambitne potraktowanie
problemu. Stwierdzenie
to nie jest równoznaczne z bagatelizowaniem
rodzaju zaburzenia, lecz
bardziej skłania się do uświadomienia
sobie, że "z małej chmury duży
deszcz". Znaczy to ni mniej ni więcej,
że niepozorna przyczyna wywołuje
poważne następstwa oraz, że proste
i najbardziej pierwotne oddziaływanie
terapeutyczne może być bardzo
skuteczne w działaniu, a takimi właśnie
są praca nad mięśniami i powięziami
ciała.

Należy mieć zawsze na uwadze, że
"ciało ludzkie jest masą niejednorodną,
dlatego nie można dokonać jednakowego
podziału płaszczyznowego
na równe połowy wagowe i objętościowe".

Przyjęty układ poszczególnych
części ciała (łańcucha biokinematycznego),
jego równowaga
- nie są czymś stałym, lecz są procesem,
zmierzającym do osiągnięcia
stanu optymalnego. Ciągłe zmiany
napięcia mięśni oraz dysproporcje
w wielkości sił, z jakimi muszą walczyć,
chcąc zachować poprawne (optymalne)
ustawienie i funkcjonowanie
"maszynerii", jaką jest układ
ruchu, są jedną z przyczyn powstawania
zaburzeń, zwłaszcza gdy informacje
dopływające do centrali sterującej
są z jakiegoś powodu przekłamane.

Regulacja postawy, jako system
sterowania ruchami, jest mechanizmem
wykorzystującym zasady
sprzężenia zwrotnego, których podstawą
są informacje z receptorów:

 stawowych - informacja
o zmianie rozkładu sił nacisku
,
 torebkowych - informacja
o zmianie rozkładu sił rozciągających,

 wrzecion mięśniowych - informacja
o rozciąganiu mięśnia,

 ścięgnowych - informacja
o rozciągnięciu i skurczu mięśnia,

 błędnikowych - informacja
o zmianie przestrzennego ułożenia
kanałów półkolistych,

 wzrokowych - informacja
o zmianie orientacji ciała w przestrzeni,

 skórnych (dotykowych) - informacja
o zmianie rozkładu "nacisk" odzieży.

Regulacja postawy ciała ma więc
charakter odruchowy, który obejmuje
antygrawitacyjną i wyprostną czynność
mięśni oraz harmonijne współdziałanie
poszczególnych segmentów
ciała i oparta jest o liczną grupę
reakcji, zwanych odruchami postawy.

Są to:

 reakcje statyczne - zabezpieczające
stałość przyjętej postawy,

 odruchy nastawcze - ułatwiające
powrót do właściwego układu
ciała,

 odruchy równoważne - zabezpieczające
zrównoważenie całości
układu (ciała).

Wykorzystując powyższe informacje,
można zacząć pracę z ciałem,
skierowaną na układ mięśniowy,
a uzyskanie oczekiwanych zmian i ich
szybkość zależeć będą od ilości zaangażowanych
reakcji, odruchów i informacji
receptorowych.

Układ mięśniowy z punktu widzenia
kinezyterapii - to zbiorowisko
mięśni o różnym charakterze działania.

Są to mięśnie: posturalne (toniczne)
- czyli takie, których praca
związana jest z utrzymaniem postawy
ciała, fazowe - zawiadujące ruchem,
mieszane. Inny podział, rozpatrując
współzależność działania, może różnicować
mięśnie na: agonistyczne,
antagonistyczne, synergistyczne, stabilizujące
i zawiadujące ruchem. Większość
klasyfikacji jest nieprecyzyjna,
gdyż praca tych samych mięśni może
być zakwalifikowana kolejno do różnych
grup, podczas różnych ćwiczeń,
w różnych pozycjach ćwiczebnych.

Dla potrzeb usprawniania ruchem
potrzebna jest przede wszystkim staranna
analiza ruchu, co stanowi podstawę,
a co ramię pod względem
biomechaniki ruchu. Daje to obraz
zaangażowania mięśni, charakteru
ich pracy, co tym samym pozwala na
wyegzekwowanie ruchu o terapeutycznym
działaniu, poprzez dokładne
zlokalizowanie funkcji stabilizującej
odpowiednich mięśni i prawidłowe
zadziałanie na ich przyczepy kostne.

Nie mniej ważną czynnością od
biomechanicznej analizy ruchu, jest
palpacyjne i czynnościowe badanie
mięśni. Mięsień sam w sobie stanowić
powinien jednorodną masę pod
względem sprężystości i gęstości
tkanki. Jeżeli w mięśniu wyczuwalne
są nienaturalne zmiany jego konsystencji,
pierwszą czynnością jest odesłanie
pacjenta na badanie lekarskie
specjalistyczne, w celu określenia rodzaju
i charakteru zmian.

Pośród wielu istnieje pewien rodzaj
zmian tkanki mięśniowej, zwany
popularnie "sznurkami, ołówkami".

Są to wyraźnie wyczuwalne zgrubienia
pęczków mięśniowych, ciągnące
się przez całą długość brzuśca niefizjologicznie
pracującego mięśnia. Kierunek
przebiegu tych zmian jest równoległy
do układu włókien mięśnia.

Innym rodzajem zmian, świadczących
o zaburzonej pracy mięśni, są:
zgrubienia miejsc ich przyczepów kostnych
wielkości ziarenek maku lub
ryżu, występowanie na mięśniach
punktów wrażliwych na ucisk, podrażnienie
bólowe obszarów skóry
i zmiany w zabarwieniu powierzchni
bądź zaburzenia dermatograficzne
skóry.

Dla wychwycenia wszelkich możliwych
zmian niezbędne, oprócz doświadczenia
i praktyki, są: również
dobra znajomość budowy i topografii
układu mięśniowego, znajomość
unerwienia segmentarnego oraz wyobraźnia.

Lokalizacja zmian, określenie
mięśni, do których się te zmiany
odnoszą, prowadzi w kierunku dalszej
analizy zaburzeń. Ograniczenie
zakresu pracy jednych mięśni automatycznie powoduje powiększenie zakresu ruchu ich antagonistów oraz
zaburza czynność pracy grup sąsiednich.

Aby przewidzieć takie zaburzenia,
należy pamiętać o zróżnicowanej
sile działania i napięcia spoczynkowego
poszczególnych grup mięśniowych.

Powolnie trwające zmiany
schematu ruchu pociągają za sobą
szereg mechanizmów kompensacyjnych,
nie zawsze korzystnych i wywołujących
zaburzenia, nie zawsze
dotyczących tego samego rejonu.

Pierwotne, możliwe do uchwycenia
zmiany, mogą być likwidowane
takimi sposobami oddziaływania, jak:
stretching, poizometryczna relaksacja
mięśni (p.r.m.), techniki uciskowe
wykorzystujące odruchy nerwowo-
mięśniowe.